Người Tây viết về xứ ta

Các bạn có thể đọc các bài viết khác của tác giả tại đây: Tự truyện của một trai Tây ở Việt Nam, Ngược chiều vun vút: Thế nào là một Việt Nam thực sự ?, “Gái tây ế ở Hà Nội” và biên giới khó vượt qua với trai Việt

Tôi không biết Jesse Peterson tuổi con mèo hay tuổi con nào mà tôi nghĩ thành ngữ “con mèo chín mạng” có thể đúng với anh ấy. Anh ấy lớn lên ở địa hình đóng băng ở miền Bắc Canada, đã từng làm lính Canada đóng quân ở Afghanistan, làm kinh doanh ở Thái Bình, dạy tiếng Anh ở Hà Nội, bây giờ viết báo ở Sài Gòn cho Tuổi Trẻ Cười (tạp chí có nhiều bài trong bộ sưu tập “Jesse Cười” thường xuất hiện). Jesse cũng là bạn của tôi vì vậy người đọc bài review này thì phải nhớ tôi cũng có thể thiên vị ủng hộ tác phẩm.

Có thể nói Jesse thuộc loại trai Tây ở Việt Nam hơi đặc biệt: Jesse là trai Tây hiếu động. Trong chuyện cười của anh ấy thoang thoảng “mùi” anh hùng. Đến Việt Nam anh ấy thích đi dã ngoại, đạp xe cự ly dài, chạy bộ trong rừng. Anh ấy dạy tiếng Anh thì khiến học trò bị sốc bởi thầy bắt họ trau dồi trí tuệ, nâng cao sức khoẻ bằng mọi cách. Vì đã biết nói tiếng Việt lưu loát sau năm 3, 4 ở Việt Nam nên anh không ngại bắt chuyện hay đi nhậu với tất cả mọi người.

Thực ra, khá nhiều chuyện anh ấy kể trong cuốn “Jesse Cười” có phần mở đầu là Jesse uống say bí tỉ và làm cái gì đó ngờ nghệch ở Cao Nguyên, ở Canada, ngoài quán bia hơi, trên mặt một hồ, với sự có mặt của một con ngựa. . . Khả năng gây cười (ít nhất kiểu cười mình hay nghe khi đi nhậu) thì gần như không có giới hạn với ngôn từ của Jesse.

Ưu điểm thứ nhất của sách là nó dễ tiếp cận, ít hơn một ngày để đọc xong. Như vậy nó hợp với gu của người đọc tò mò về cách suy nghĩ hay lối sống của người expat(người nước ngoài) ở Việt Nam, chủ yếu đọc sách để giết thì giờ (giãn cơ mặt, giải trí nhanh giờ nghỉ trưa…).

Nhưng cái tôi thích nhất ở “Jesse Cười” chắc là những mảnh nhỏ của “tiếng Việt hàng ngày” mà Jesse thành thạo, thành công trong việc dệt vào câu chuyện. Jesse khác với kiểu người expat bình thường ở Việt Nam lâu vì có trình độ tiếng Việt kha khá. Trong khi nhiều người có xu hướng sử dụng tiếng lóng để giỡn hơi quá, hình như để ghi điểm với ngưới Việt xung quanh, thì Jesse xài tiếng lóng để giúp cho độc giả người Việt hiểu những nhân vật trong chuyện, bao gồm cả anh ấy, nghĩ gì và có cách nói như thế nào.

Với tôi, sách cũng có một nhược điểm. Với mục đích chính là giải trí, Jesse khó mà có cách nói hàm ý tinh tế hay phát triển khả năng tự phản ánh như của Joe. Theo tôi, năng khiếu này khá cần thiết ở một cuốn sách của một người Tây đang viết về Việt Nam. Đó là vì hoàn cảnh, lịch sử của người Tây ở Việt Nam không hề đơn giản. Sự thật là người Tây đã từng áp đặt cách suy nghĩ của họ vào người Việt. Số người Việt vẫn nhìn người Tây qua lăng kính màu hồng không hề nhỏ nên luôn luôn có nguy cơ mình tỏ ra ngạo mạn vì nền giáo dục hay kinh nghiệm sống của mình, như là nhà thông thái lúc nào cũng có thật nhiều bài để giảng cho người địa phương. Tôi không muốn nói Jesse đi quá xa về phía này, nhưng có vài ba lần tôi thấy hơi nghi ngờ ở tông giọng một chút.

Chuyện nhỏ này để dành, cũng phải nói Jesse đùa khá hay trong sách. Không chỉ vậy mà anh ấy đùa một cách khá phong phú nữa, vừa có cách “đùa thành công”, cũng có cách “cố ý nói đùa bất thành”. Cái mắc cười ở câu nói đùa không phải ở nội dung mà chính ở chuyện có người (Jesse) đủ gan để đùa nhạt hay vô duyên đến như vậy.

Và Jesse không chỉ giỏi trong việc “thêm muối” ngôn ngữ địa phương vào câu chuyện mà còn siêng năng trong việc dịch một số cách nói “có muối” của tiếng Anh sang tiếng Việt. Trong một chừng mực nào đó, “Jesse Cười” cũng là cách nỗ lực tìm hiểu văn hoá xuyên biên giới, có thể giúp người Việt hiểu cách suy nghĩ xa lạ của người Tây hơn.

Cameron Shingleton là tác giả cuốn sách “Những điều bạn chưa biết về trai Tây” (NXB Trẻ 2017) được viết bằng tiếng Việt. Sinh ở Melbourne, Australia, anh tốt nghiệp tiến sĩ triết học ở Đại học Melbourne. Trong 6 năm sống ở TP.HCM, Cameron đã học tiếng Việt và tìm hiểu sự khác biệt trong văn hóa Đông – Tây.Bạn đọc có thể tìm hiểu thêm về những quan điểm thú vị của Cameron tại đây

Cameron Shingleton