Biểu đồ thông tin dưới đây cho thấy quá trình trỗi dậy của đồng USD với vai trò là một tiền tệ dự trữ quốc tế thống trị và nỗ lực của nhiều quốc gia gần đây nhằm giảm sự phụ thuộc vào đồng USD cũng như hệ thống tài chính của Mỹ.
Sau Thế chiến thứ nhất, Mỹ nhanh chóng trở thành một cường quốc về tài chính hàng đầu. Nước này chỉ bắt đầu tham chiến vào năm 1917 và trỗi dậy mạnh mẽ hơn nhiều so với các quốc gia châu Âu. Theo đó, đồng USD bắt đầu thay thế đồng Bảng Anh là tiền tệ dự trữ quốc tế và Mỹ trở thành nước nhận được dòng chảy vàng lớn trong thời chiến.
Tới năm 1944, vai trò của đồng USD càng lớn hơn khi 44 quốc gia ký Thỏa thuận Bretton Woods, tạo ra một cơ chế trao đổi tiền tệ quốc tế được cố định bằng đồng USD. Trong khi đó, đồng USD được cố định theo giá vàng, hay còn gọi là chế độ bản vị vàng.
Vào cuối những năm thập niên 60, hàng xuất khẩu của châu Âu và Nhật Bản trở nên cạnh tranh hơn với hàng xuất khẩu của Mỹ. Nguồn cung USD dồi dào trên khắp thế giới khiến việc hỗ trợ đồng USD bằng vàng trở nên khó khăn hơn. Năm 1971, Tổng thống Nixon đã dừng việc chuyển đổi trực tiếp đồng USD sang vàng, chấm dứt cả tiêu chuẩn bằng vàng và giới hạn số lượng tiền tệ được in. Từ đó, dù vẫn tiếp tục là tiền tệ lưu trữ quốc tế, đồng USD đã mất dần sức mua.
Do lo ngại về sự thống trị của Mỹ trong hệ thống tài chính toàn cầu và khả năng “vũ khí hóa” đồng USD, nhiều quốc gia đã bắt đầu tìm cách thay thế đồng tiền này.
Năm 2022, khi Mỹ và các nước phương Tây áp đặt một loạt biện pháp trừng phạt với Nga nhằm phản ứng với cuộc chiến tranh ở Ukraine, Moscow và Chính phủ Trung Quốc đã “bắt tay” nhằm giảm sự phụ thuộc vào đồng USD và thiết lập hợp tác hệ thống tài chính hai nước. Kể từ khi cuộc chiến bắt đầu vào cuối tháng 2/2022, thương mại bằng đồng Rúp và Nhân dân tệ đã tăng gấp 80 lần.
Theo hãng tin Nga Vedmosti, Nga và Iran cũng đang hợp tác để phát hành một đồng tiền ảo được hỗ trợ bằng vàng.
Ngoài ra, năm 2022, các ngân hàng trung ương, đặc biệt là của Nga và Trung Quốc đã mua vàng với tốc độ nhanh nhất kể từ năm 1967 nhằm đa dạng hóa dự trữ, giảm phụ thuộc vào đồng USD. Những tháng gần đây, Brazil và Argentina đã thảo luận về việc tạo ra một đồng tiền chung của hai nền kinh tế lớn nhất Nam Mỹ.
Theo Reuters, Các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE) và Ấn Độ hiện đang thảo luận về việc sử dụng đồng Rupee trong giao thương hàng hóa phi dầu mỏ, giảm phụ thuộc vào USD. Bên cạnh đó, lần đầu tiên trong 48 năm, Saudi Arabia cho biết sẵn sàng giao dịch dầu mỏ bằng các tiền tệ khác bên cạnh USD.
Tuy nhiên, bất chấp những động thái này, nhiều người cho rằng vị thế thống trị của đồng USD sẽ chưa thể chấm dứt trong tương lai gần. Hiện tại, các ngân hàng trung ương trên thế giới vẫn nắm giữ khoảng 60% dự trữ ngoại hối bằng đồng USD.
Trong khi đó, dự trữ ngoại hối của các nước bằng các tiền tệ khác thấp hơn đáng kể. Cụ thể, dự trữ bằng đồng Euro (EUR) là 19,7%, Yên Nhật (JPY) 5,3%, Bảng Anh (GBP) 4,6%, Nhân dân tệ (RMB) 2,8%, Đôla Canada (CAD) 2,5%, Đôla Australia (AUD) 1,9% và Franc Thụy Sỹ (CHF) 0,2%.
