Nhiều người đến rạp xem “Chân Trời Rực Rỡ” vì Hà Anh Tuấn, nhưng thứ giữ họ lại chính là thế giới quan tĩnh lặng và đầy triết lý của Lan Nguyên. Nữ đạo diễn thừa nhận cô đã mượn sự kiện âm nhạc rực rỡ này như một cái “cớ” duy mỹ để bào chế “liều thuốc chữa lành” cho chính mình – một cái cây từng gãy đổ đang khao khát tìm về nguồn cội. Chia làm 4 phần như 4 chương trong bộ phim tài liệu, bài phỏng vấn này là chìa khóa để giải mã những tầng nghĩa sâu xa về nghề và về cuộc đời của Lan Nguyên.
(Theo bài đăng phỏng vấn gốc tại The Momentous Life)
Phần 1: Lời tự sự của một “đứa trẻ mất gốc”
TML: Cơ duyên nào đã đưa chị từ một kiến trúc sư đến với con đường làm phim tài liệu, và điều gì giữ chân chị lại với thể loại phim này?
Đạo diễn Lan Nguyên: Để trả lời cho câu hỏi này, tôi xin kể một chút về quá khứ, tôi tốt nghiệp kiến trúc – trở thành một biên tập viên truyền hình mảng phóng sự tài liệu ngắn, đó là thời gian tôi hạnh phúc nhất, trước khi “thời đại gameshow” ập đến, 2 năm trong thế giới của sự “biên tập” thực sự khiến tôi cạn kiệt, và “Màu Cỏ Úa” là liều thuốc tôi phải bào chế để tự cứu chính mình. Và từ đó, tôi có niềm tin lớn vào “giá trị của sự thật”, tôi tin vào việc ghi chép “tài liệu”.
Còn âm nhạc. Âm nhạc là cách để nhạc sĩ ghi chép lại cảm xúc, quan trọng hơn là ghi chép câu chuyện của thời đại. Có những nỗi niềm – nhận thức to lớn được đánh thức chỉ qua một câu hát.
Đó là sức mạnh của tư liệu và của âm nhạc, nên tôi kết hợp hai điều đó lại.
TML: Nhiều người thấy chị gắn bó với những câu chuyện về nguồn cội. Động lực sâu xa nào thôi thúc chị thực hiện “Chân Trời Rực Rỡ”?
Đạo diễn Lan Nguyên: Đó là khoảnh khắc tôi hiểu ra lý do mình cần làm bộ phim CTRR.
Những Vết Thương Lành và CTRR là hai bộ phim không có trong kế hoạch đời tôi, và tôi đã luôn tự hỏi tại sao mình lại gắn một quãng đời của mình với nó. Cho đến khi tôi nhận ra: tôi đang dùng nhân vật khác để kể câu chuyện của chính mình.
CTRR thực ra là về chính tôi: một cái cây gãy đổ, “một đứa trẻ mất gốc”.
Tôi lớn lên giữa vùng đất của những người di cư, gia đình tôi là gia đình miền Nam duy nhất giữa cộng đồng người Bắc. Mỗi lần về nhà Nội, Ngoại, tôi bị gọi là “đồ Bắc kỳ”, “đứa trẻ mất gốc”.
Sự xa cách và đứt gãy trong chính gia đình diễn ra âm thầm, mạnh mẽ, đến khi đủ lớn và đủ nhận thức thì đã như một cái cây chực chờ gãy đổ.
Tôi nghĩ đó chính là ý nghĩa của chuyện làm phim – đối diện và đàm phán với nỗi đau. Nếu không làm phim, thì tôi sẽ mãi ở cái đầm lầy của những gốc cây gãy (chính là cảnh tôi đã quay trong phim).
TML: Trong phim, khái niệm “quê hương” được nhắc đến nhiều lần. Với một người mang cảm thức “mất gốc” như chị, “quê hương” thực sự là gì?
Đạo diễn Lan Nguyên: “Quê hương” đối với tôi là một trạng thái, một cảm giác – cảm giác được thuộc về.
Tôi và có lẽ rất rất nhiều người khác đã luôn đi từ nơi này sang nơi khác để tìm nơi ấy.
Có thể nó không phải nơi tôi sinh ra hay lớn lên, mà là một vùng đất xa lạ, nơi tôi được chào đón, nơi tôi thấy thân thuộc.
Phần 2: Sự thay đổi trong ngôn ngữ điện ảnh
TML: So với các tác phẩm trước, tư duy làm phim của chị đã thay đổi thế nào với dự án quy mô này?
Đạo diễn Lan Nguyên: Tôi đã “tổ chức, sắp xếp cảm xúc” của mình tốt hơn, không để nó miên man như hai phim trước. Đối với CTRR (xin được viết tắt), tôi nhận một đề bài khó, và khi nhận ra mình không thể giải bằng logic toán học, thì tôi phải giải bằng logic của văn, sử, địa.
TML: Hình ảnh rễ cây, rừng già và sự kết nối với đất mẹ xuất hiện xuyên suốt phim như những biểu tượng thị giác. Chúng bắt nguồn từ đâu?
Đạo diễn Lan Nguyên: 4 biểu tượng (hạt-cây-rừng-cội) này xuất phát từ những khoảnh khắc sau:
Khoảnh khắc tôi đứng ở đầm lầy đầy những cái cây đứt gãy (một cảnh trong phim), đó là phân cảnh duy nhất không phải quay ở Ninh Bình, mà quay ở Đà Lạt – “quê hương” tôi.
Khoảnh khắc chúng tôi đứng giữa rừng Cúc Phương, cảm tưởng như tất cả những cái cây trong rừng đang nhìn mình, đang trò chuyện với nhau. Tôi nhận ra cây là sinh vật kỳ diệu, tĩnh lặng và thấu cảm, vững chãi và đầy an ủi. Và tôi nhìn vào bộ rễ của những cây đại thụ.
Khoảnh khắc chị (Nhà báo) Thu Uyên nói “một người đi tìm và tìm được cội nguồn, giống như ta đứng trên đất và biết dưới chân mình là Trái Đất”.
TML: Bên cạnh sự hùng vĩ, phim có những khoảng lặng rất đặc biệt. Đó có phải là chủ ý nghệ thuật của chị?
Đạo diễn Lan Nguyên: Thú thực là tôi còn muốn phim tĩnh lặng hơn.
Tôi lấy cảm hứng từ chính hai nhân vật âm nhạc trong phim này: Bác Kitaro và ca sĩ Hà Anh Tuấn.
Trước khi họ lên sân khấu, là sự tĩnh lặng tuyệt đối. Tôi thấy họ là những nghệ sĩ biết rất rõ trên sân khấu mình là ai, và bước xuống sân khấu mình là ai, đó là cảm hứng của tôi.
TML: Đâu là phân cảnh chị cảm thấy thỏa mãn nhất, nơi hình ảnh và cảm xúc hòa quyện trọn vẹn?
Đạo diễn Lan Nguyên: Đoạn tôi thích nhất đó là đoạn ngay Hà Anh Tuấn hoàn toàn tĩnh lặng trên sân khấu, sau một ca khúc rất dồn dập, anh ấy như trôi vào một không gian khác khi ánh đèn tắt đi – không ai nhìn thấy anh ấy và anh ấy cũng chẳng thấy ai. Một cái hang động hiện ra, anh ấy như trôi theo dòng nước đến một đầm lầy và nghe những gốc cây trò chuyện.
Phần 3: Sự hàn gắn và những người đồng hành
TML: Khán giả cảm thấy được “hàn gắn” khi xem phim. Quá trình dựng phim của chị có nhẹ nhàng như thế không?
Đạo diễn Lan Nguyên: Cảm ơn bạn vì đã thấy được “hàn gắn”, tôi rất thích từ đấy, đó đúng là cảm giác tôi đã nhân được khi dựng xong bộ phim này.
Phim đã bị đập nát ra và dựng lại 3 lần, mỗi lần như thế là một lần vụn vỡ.
Tôi nhận ra bộ phim này đúng là sự tiếp nối của Những Vết Thương Lành, trong phim đó có câu hát tôi thích nhất của nhạc sĩ Việt Anh, rằng “đôi khi nghe rạn vỡ trong biển khơi” – đó là cảm giác tôi nghĩ ta sẽ gặp nhưng không giải thích được nỗi đau, thời gian dựng bộ phim này còn nhiều nước mắt hơn bộ phim kia.
Ở một giai đoạn khó khăn, người bạn rất hiểu tôi – coi phim và nói rằng: “phim không ổn vì mày quá bất ổn, mày đã để bi lụy và sầu muộn che lấp”.
Đó là lý do tôi đã cắt đi rất nhiều nước mắt. Tôi không muốn khán giả xem phim xong mà đầm đìa nước mắt, tôi muốn trong họ như “ồ” – như vỡ ra, nhận ra một điều gì đó, được an ủi và được hàn gắn.
Cảm xúc là nhất thời, nhận thức đối với tôi quan trọng hơn.
TML: Việc dành toàn bộ doanh thu cho chương trình “Như Chưa Hề Có Cuộc Chia Ly” có phải là một chiến lược truyền thông?
Đạo diễn Lan Nguyên: Cốt lõi đó là: Tôi nợ chương trình Như Chưa Hề Có Cuộc Chia Ly.
Tôi đang “dùng” chương trình ấy: từ chị Thu Uyên, đến những nhân vật đoàn tụ, đến những bạn nhân viên, đến cả khán giả trong trường quay ngày hôm ấy… để kể câu chuyện của mình, để hiểu ra nỗi đau của mình. Thì chuyện trả lại cho họ là chuyện hiển nhiên, không phải chiến lược cũng chẳng phải câu chuyện nhân đạo. Tôi nghĩ thế. Và tôi nghĩ đừng vì chuyện “nhạy cảm” mà thôi làm điều mình cho là đúng đắn.
TML: Hà Anh Tuấn đã đóng vai trò như thế nào trong việc định hình câu chuyện này?
Đạo diễn Lan Nguyên: Tôi không thuyết phục anh Tuấn, anh ấy cũng không kiểm soát nội dung mà cho tôi quyền tự do sáng tạo. Ngày coi bản dựng gần hoàn thiện, anh ấy khá ngạc nhiên, không góp ý gì nhiều và chỉ nói “xứng đáng”. Đó là điều tôi vô cùng trân quý. Bộ phim không ca ngợi anh ấy, mà cùng ngợi ca chính tầm nhìn của anh ấy, tôi nghĩ anh ấy hoàn toàn hiểu điều đó.
Phần 4: Chặng tiếp theo trong hành trình theo đuổi đam mê
TML: Tại sao chị lại quyết định đưa một bộ phim tài liệu ra rạp thương mại, một nước đi đầy rủi ro?
Đạo diễn Lan Nguyên: Mục đích ra rạp chính là nỗ lực để phá vỡ suy nghĩ về phim tài liệu, rút ngắn quan niệm khoảng cách giữa tài liệu và điện ảnh, phim là phim, tôi mong sẽ không còn ranh giới, đó là ước mơ lâu dài của tôi cùng các cộng sự. Bạn nói rất chính xác, vì “sự đa dạng nội dung điện ảnh”.
Đương nhiên đó là chặng đường gian nan, ngay cả bộ phim này cũng không mang tính thương mại quá cao.
TML: Chị đối diện thế nào với áp lực doanh thu và định nghĩa thế nào là thành công của bộ phim này?
Đạo diễn Lan Nguyên: Tôi cũng sớm nhận ra điều này từ những ngày đầu phim chiếu. Và tôi hiểu, mình thực sự đã đi một con đường khó nhằn, tôi thấy bộ phim này như một điệu xẩm – ban đầu nghe thì khó thấm, nhưng giá trị sẽ dài lâu. Bộ phim cũng giống một cuộc chia ly – dai dẳng mãi về sau.
Tôi tin nhiều năm sau, phim vẫn sẽ được chiếu lại ở những buổi chiếu đặc biệt – không phải để kiếm tiền, giống như cách Màu Cỏ Úa vẫn đang sống và được nhớ tới. Đó là cách tôi “đo lường thành công” của một bộ phim. Nếu một bộ phim trôi vào quên lãng sau một năm thì tốt nhất hãy gạt nó ra khỏi ký ức đạo diễn luôn đi.
Tôi cho rằng bản thân mình đã và đang rất may mắn trong thế giới làm phim khắc nghiệt này khi có các anh “che chở”. Đó là anh Cao Trung Hiếu – người đàn anh học cùng trường Kiến trúc, anh Võ Đỗ Minh Hoàng và đặc biệt là anh Hà Anh Tuấn, nếu không có họ thì không có bộ phim này, họ đã chỉ cho tôi những rủi ro và vẽ luôn cho tôi bài toán kinh tế khó khăn của bộ phim này, và vẫn bao dung cho bộ phim ra rạp dù biết trước “doanh thu thê thảm”, họ giống như những cái cây to lớn đang che chở cho tôi được thỏa sức mơ màng, “cứ từ từ mà lớn lên” vậy.
Tôi biết ơn họ, tuy nhiên thực tế là bên ngoài kia rất nhiều người đã bỏ cuộc, vì ba chữ “phim tài liệu” vẫn là một khái niệm khó nhằn.
Tôi hiểu rằng, tôi muốn làm những tác phẩm sống với mình cả phần đời dài, dù để đợi đến ngày vững tin vào điều đó thì sẽ phải trải qua nhiều ngày lung lay khác, nhưng lại nghĩ về cái cây, bất cứ cái cây vững chãi nào cũng phải trải qua những ngày giông tố, nhưng điều duy nhất có thể làm là cứ phải bám vào mặt đất và chú tâm mọc rễ thôi.
TML: Sau 3 bộ phim tài liệu âm nhạc, chặng đường tiếp theo của Lan Nguyên sẽ là gì?
Đạo diễn Lan Nguyên: Thứ bất biến trong phong cách làm phim của tôi là tình yêu âm nhạc và tình yêu con người, vùng đất, tôi đang dùng âm nhạc để kể chuyện đời thôi.
Phim tiếp theo, không phải là phim tài liệu nữa, đến lúc tôi kể chuyện khác rồi, và 3 phim tài liệu âm nhạc là đã đủ, đến bộ phim này, tôi hiện đang cảm thấy “không ổn” khi dùng câu chuyện của người khác, điều này đã khiến tôi trăn trở suốt vài năm nay. Và dự án tiếp theo sẽ là một dự án điện ảnh, vì đã đến lúc tôi thực sự kể câu chuyện của chính mình.
THÔNG TIN PHIM
- Tên phim: CHÂN TRỜI RỰC RỠ (The Glorious Horizon)
- Người kể chuyện: Hà Anh Tuấn
- Đạo diễn & Kịch bản: Lan Nguyên
- Đơn vị sản xuất: STORII Original Documentary
- Khởi chiếu: Toàn quốc từ 12/12 – 21/12/2025 tại Galaxy Cinema, BHD, Lotte.
TRAILER PHIM
