Trong buổi tiệc chúc mừng các thầy thuốc hồi tháng hai, lãnh đạo huyện nơi tôi đang công tác chia sẻ, sang năm sẽ không còn cuộc gặp mặt này nữa, vì huyện sắp giải tán rồi.
Không khí chùng xuống một lúc. Giới y bác sĩ chúng tôi cũng có những băn khoăn về cấu trúc hệ thống y tế sắp tới, với câu hỏi lớn nhất là: các cơ sở khám chữa gần dân nhất sắp tới sẽ tổ chức ra sao.
Bệnh viện công lập hiện được chia thành bốn tuyến, dựa theo địa giới hành chính: tuyến trung ương và tương đương (tuyến 1); tuyến tỉnh (tuyến 2); tuyến huyện, quận, thị xã (tuyến 3) và tuyến xã, phường, thị trấn (tuyến 4)…
Bộ máy y tế tại huyện lại chia ra. Bệnh viện thực hiện việc khám chữa bệnh thuộc sự quản lý trực tiếp của sở y tế tỉnh. Còn trung tâm y tế huyện – phụ trách y học dự phòng, dân số kế hoạch hóa, các trạm y tế xã… – thuộc quản lý trực tiếp của ủy ban huyện.
Năm 2011, Bộ Y tế có chương trình củng cố y tế cơ sở, chủ yếu là y tế xã, qua một số tiêu chí chính như: trạm y tế xã có nhân lực 5 đến 10 người, có bác sĩ làm việc ba ngày mỗi tuần, có máy điện tim, máy siêu âm đen trắng, máy thử đường máu… Đến năm 2020, 94% số xã trên toàn quốc đạt chuẩn, tức là chương trình đã thành công.
Tuy nhiên nhiệm vụ của ngành y vẫn rất nặng nề, vì bộ tiêu chí quốc gia dành cho y tế xã vẫn còn rất thấp so với đòi hỏi chăm sóc sức khỏe của toàn xã hội. Đầu tư cho y tế xã dàn trải, vì tiền cần rót xuống gần 10.000 xã, và nhân lực của xã cũng không đủ để tiếp thu các kỹ thuật y khoa cao. Nhiều xã nhận máy siêu âm và điện tim rồi trùm khăn để đấy vì không có người sử dụng.
Trên địa bàn huyện, quan trọng nhất vẫn là bệnh viện huyện. Đây là trung tâm kỹ thuật y tế cao nhất của một huyện, được trang bị các máy móc cần thiết như xét nghiệm máu, X-quang, siêu âm… Một số nơi còn có máy CT, máy chụp mạch máu xóa nền, máy lọc thận nhân tạo. Về kỹ thuật, bệnh viện huyện điều trị được hầu hết tình trạng cấp cứu và bệnh nội khoa, mổ lấy thai, phẫu thuật về xương, ổ bụng…
Bệnh viện huyện thực sự là cơ sở khám chữa gần dân nhất. Với bán kính 15-20 km, chỉ mất tối đa 30 phút di chuyển, nên người dân thường chọn đến thẳng bệnh viện huyện.
Với mô hình tổ chức đã hoạt động có hiệu quả hàng chục năm qua như vậy, dù sáp nhập cơ quan hành chính cấp huyện thì bệnh viện huyện vẫn giữ nguyên. Về chuyên môn, bệnh viện huyện vẫn được công nhân là bệnh viện vệ tinh của bệnh viện đa khoa tỉnh. Quản lý các viện này vẫn là sở y tế của tỉnh.
Nhưng vai trò của trung tâm y tế huyện với chức năng quản lý về dân số, y tế dự phòng ít nhiều gây băn khoăn. Nếu giải thể trung tâm y tế thì mọi theo dõi quản lý về dân số, dịch bệnh, các phong trào tiêm chủng, vệ sinh môi trường… sẽ trao cho ai. Để tỉnh trực tiếp nắm công việc này liệu có kham nổi, còn trao về xã thì không có cán bộ đủ chuyên môn.
Ngoài bệnh viện huyện, đây là cơ hội củng cố vai trò của y tế xã. Sau sắp xếp, 10.000 xã phường sẽ còn khoảng 5.000. Như vậy quy mô về địa lý và dân số của xã đã đủ lớn, thay vì xây một trạm y tế lớn hơn cho xã mới sáp nhập, theo tôi, nên nghĩ đến mô hình y tế mới cho xã. Mô hình đó có thể tạm gọi là bệnh viện xã. Nếu trước mắt chưa đủ nguồn lực thì có thể tổ chức bệnh viện liên xã, cho 2-3 xã gần nhau. Vì thực tế cho thấy hoạt động của ngành y ở Việt Nam vẫn rất cần sự giúp đỡ của cấp chính quyền, mô hình bệnh viện gắn với cấp hành chính sẽ có nhiều thuận lợi hơn.
Mô hình này cần tổ chức thành bệnh viện cấp cơ bản, chứ không phải là một trạm y tế phóng to. Đây sẽ là bệnh viện đa khoa, có các khoa cơ bản như: nội, ngoại, sản, nhi, truyền nhiễm; có khoa cận lâm sàng với đầy đủ thiết bị xét nghiệm chụp chiếu, có phòng công tác tuyến phụ trách phong trào.
Bệnh viện liên xã hoặc bệnh viện xã này sẽ rút ngắn khoảng cách người dân đến với y tế, còn 10 km hoặc 15 phút di chuyển, giúp ích rất nhiều cho cấp cứu hoặc thăm khám theo dõi thường xuyên. Người dân sẽ được chăm sóc sức khỏe tốt với chi phí thấp nhất.
Bệnh viện liên xã sẽ đón nhận các chức năng về dân số, y tế dự phòng từ trung tâm y tế huyện trước kia. Ví dụ về dân số sẽ do khoa sản kết hợp với phòng công tác tuyến triển khai, về phòng chống dịch sẽ do khoa truyền nhiễm phối hợp…
Toàn quốc hiện có 1.521 bệnh viện cả công lập lẫn tư nhân, trong đó số bệnh viện tuyến huyện hoặc tương đương khoảng 1.200. Như vậy cần thành lập thêm khoảng 1.000 bệnh viện cấp cơ bản nữa là đảm bảo mật độ 2 đến 3 xã có một bệnh viện.
Nguồn lực để đầu tư 1.000 bệnh viện cấp cơ bản mới này không phải là vấn đề lớn, nếu chúng ta huy động y tế tư nhân tham gia một phần. Chỉ cần các cấp chính quyền tạo điều kiện thuận lợi về thủ tục đất đai và ưu đãi đầu tư, sẽ có rất nhiều nhà đầu tư sẵn sàng tham gia.
Cuộc sắp xếp bộ máy hành chính lần này cũng là cơ hội tái cấu trúc ngành y, đưa y tế đến gần dân hơn, nâng cao được năng lực y tế tuyến cơ sở.
Quan Thế Dân
Nguồn tin: https://vnexpress.net/benh-vien-gan-dan-nhat-4870811.html
