Bậc thầy truyện ngắn Alice Munro qua đời

Trên Reuters hôm 14/5, Kristin Cochrane, giám đốc điều hành nhà xuất bản McClelland & Stewart, cho biết Munro qua đời tại nhà riêng một ngày trước đó, sau nhiều năm bị chứng mất trí nhớ. “Các tác phẩm của bà truyền cảm hứng cho vô số nhà văn, để lại dấu ấn không thể phai mờ trong thế giới văn học của chúng ta”, Kristin nói.

Bộ trưởng Bộ Di sản Canada Pascale St-Onge viết trên mạng xã hội X: “Alice Munro là biểu tượng văn học của Canada. Trong sáu thập niên, những truyện ngắn của bà làm say đắm trái tim độc giả khắp Canada và thế giới”.

Tác giả nổi tiếng người Canada Heather O’Neill nói: “Tháng trước tôi đọc lại tất cả sách của Alice Munro. Mỗi lần đọc tác phẩm của bà là một trải nghiệm mới, làm tôi suy nghĩ. Bà sẽ sống mãi trong tim mọi người”.

Bà được coi là tác giả viết truyện ngắn hiếm hoi giành giải Nobel. Peter Englund – thành viên Hội đồng Viện Hàn lâm Thụy Điển – từng nói về Munro: “Con người nhỏ, tâm hồn lớn”.

Munro được trao Nobel Văn học 2013, một năm sau khi tập Dear Life được xuất bản, nhưng quá yếu để dự buổi lễ nhận giải một tháng sau đó. Vì vậy, thay vì đọc diễn văn như thường lệ, bà chỉ trả lời một buổi phỏng vấn.

Bà nói: “Tôi thực sự hy vọng giải thưởng sẽ khiến mọi người nhìn nhận truyện ngắn như một thể loại nghệ thuật quan trọng, không chỉ là một thứ trò chơi cho tới khi bạn có được một cuốn tiểu thuyết trong tay”. Trong truyền thống của Viện Hàn Lâm, giải thưởng thường về tay các tiểu thuyết gia hoặc những nhà thơ mà ít khi chú trọng tới tác giả truyện ngắn.

Alice Munro sinh ngày 10/7/1931, lớn lên tại thị trấn Wingham, Ontario, Canada. Nơi đây trở thành bối cảnh trở đi trở lại trong nhiều truyện ngắn của bà dưới những cái tên khác nhau như Jubilee, Hanratty.

Munro bắt đầu viết truyện từ những năm tháng tuổi teen. Bà xuất bản truyện ngắn đầu tiên năm 1950, khi còn ngồi trên ghế giảng đường đại học, tác phẩm có tên The Dimensions of a Shadow.

Sau đại học, bà chuyển đến Victoria, British Columbia và cùng chồng mở một hiệu sách tên là Munro’s Books. Năm 1968, khi Munro 37 tuổi, tuyển tập truyện ngắn Dance of the Happy Shades ra đời, nhận được sự chú ý trong giới văn chương Canada. Tác phẩm được trao giải Governor General – giải thưởng văn học lớn của Canada – dành cho lĩnh vực văn học hư cấu. Bà sau đó viết hơn chục tập truyện ngắn và tiểu thuyết Lives of Girls and Women.

Alice Munro thường tập trung viết về những vấn đề xã hội, đời sống. Bà chú trọng chi tiết, xây dựng nhân vật tài tình và đưa ra những kết thúc khó đoán. Bà thường được so sánh với bậc thầy truyện ngắn Nga Anton Chekhov. Ở Việt Nam, bà được biết đến qua tập truyện Trốn chạy.

Năm 1971, bà xuất bản tuyển tập truyện ngắn Lives of Girls and Women, được giới chuyên môn đánh giá là cuốn sách có tính giáo dục lớn. Sau đó, nhiều tuyển tập khác lần lượt ra đời, như Something I’ve Been Meaning to Tell You (1974), Who Do You Think You Are? (1978 – thắng giải Governor General), Runaway (tên tiếng Việt là Trốn chạy, 2004), The View from Castle Rock (2006). Tuyển tập Hateship, Friendship, Courtship, Loveship, Marriage (2001) của Munro là chất liệu chính cho bộ phim Away from Her của đạo diễn Sarah Polley năm 2006.

Trong sự nghiệp, nhà văn đã xuất bản 14 tuyển tập truyện ngắn, cùng nhiều tác phẩm lẻ. Reuters nhận xét nhà văn thành thạo trong việc phát triển tâm lý nhân vật.

Viện Hàn lâm Thụy Điển gọi bà là “bậc thầy về truyện ngắn đương đại”. “Giọng văn của bà mô tả các sự kiện hàng ngày nhưng mang tính quyết định, soi sáng các câu chuyện xung quanh và để những câu hỏi hiện sinh xuất hiện trong một khoảnh khắc chớp nhoáng”, đại diện Viện Hàn lâm đánh giá.

Năm 2005, tiểu thuyết gia người Mỹ Jonathan Franzen viết: “Đọc Munro đưa tôi vào trạng thái trầm tư suy ngẫm, trong đó tôi nghĩ về cuộc đời của chính mình: Về những quyết định tôi đưa ra, những điều tôi đã và chưa làm, về con người tôi, viễn cảnh của cái chết”.

Bà từng thắng giải Man Booker Quốc tế năm 2009, ba lần đoạt giải Governor General của Canada cùng nhiều giải thưởng văn chương khác.

Hà Thu – Quế Chi