* Dưới đây là những chia sẻ của một cô giáo chủ nhiệm họ Trương trên trang Baijiahao (Trung Quốc).
Tuần trước, sau buổi họp phụ huynh, một người mẹ vội vàng kéo tôi lại và hỏi: “Cô Trương ơi, điểm số của con tôi luôn chỉ ở mức trung bình, cô thấy sau này nó có tiền đồ không?”.
Là một giáo viên chủ nhiệm đã dạy suốt 20 năm, những câu hỏi như vậy tôi đã trả lời không biết bao nhiêu lần. Mỗi lần như thế, tôi luôn mỉm cười đáp: “Để tôi xem cặp sách của trò ấy đã nhé”.
Người mẹ ấy tỏ ra khó hiểu, nhưng vẫn tò mò đưa cho tôi chiếc cặp mà con mình để quên trong lớp.
Mở cặp ra, tôi không vội lật sách vở hay bài tập, mà chỉ quan sát tổng thể chiếc cặp, cách sắp đặt đồ đạc và một số món đồ nhỏ tưởng như không quan trọng. Vài phút sau, tôi nói với người mẹ ấy: “Con chị tuy thành tích không nổi bật nhất, nhưng thằng bé làm việc có trật tự, tính tình chắc chắn. Tương lai rất có khả năng sẽ đạt được thành tựu tốt trong một lĩnh vực chuyên môn nào đó”.
Nhìn thấy vẻ ngạc nhiên của chị ấy, tôi giải thích: “20 kinh nghiệm dạy học nói cho tôi biết thứ trong cặp của một đứa trẻ thường phản ánh tiềm năng và tương lai của nó còn rõ hơn bảng điểm. Đây không phải mê tín, mà là quy luật được rút ra sau rất nhiều quan sát”.
Chiếc cặp sách của trẻ ẩn chứa nhiều bí mật hơn mọi người nghĩ
Thực tế, trong sự nghiệp giảng dạy của mình, tôi đã chứng kiến vô số học sinh từ những đứa trẻ non nớt trở thành những người thành công trong xã hội. Khi nhìn lại hành trình trưởng thành của họ, tôi phát hiện ra rằng những học sinh cuối cùng đạt thành tựu, bất kể ban đầu điểm số ra sao, trong cặp của từng em đều có những “tín hiệu chung”.
Những tín hiệu này không phải là dấu hiệu cho thấy mức độ hiểu biết kiến thức, mà phản ánh những phẩm chất và năng lực nền tảng quan trọng hơn.
Tín hiệu 1: Thói quen sắp xếp
Cặp sách có gọn gàng hay không là tín hiệu dễ quan sát nhất nhưng cũng dễ bị bỏ qua nhất. Những đứa trẻ biết phân loại sách vở, đồ dùng, thời khóa biểu một cách có trật tự, thường có tư duy rõ ràng hơn. Khả năng xử lý vấn đề của chúng thường tốt, vì thói quen sắp xếp phản ánh năng lực xử lý thông tin hiệu quả.
Tôi từng có một học sinh tên Tiểu Lý, hồi đó thành tích chỉ xếp hạng trung bình, nhưng cặp sách lúc nào cũng được sắp xếp cẩn thận. Mỗi quyển sách có chỗ cố định, đồ dùng được phân loại theo tần suất sử dụng. 10 sau gặp lại, em đã trở thành quản lý dự án ở một công ty công nghệ, chịu trách nhiệm điều phối rất nhiều dự án phức tạp. Em nói với tôi: “Thói quen sắp xếp cặp sách ngày xưa giúp em giữ được đầu óc rõ ràng khi xử lý những việc rắc rối”.
Ngược lại, những học sinh có cặp sách lúc nào cũng lộn xộn, dù đôi lúc có thể đạt điểm cao, nhưng về lâu dài thường khó tạo đột phá trong các lĩnh vực đòi hỏi tư duy hệ thống. Sự hỗn loạn bên ngoài thường phản ánh tư duy rời rạc và ngắn hạn bên trong.
Tín hiệu 2: Bằng chứng của sự chuẩn bị trước
Những học sinh thật sự xuất sắc, trong cặp của các em luôn có những vật dụng phục vụ cho “tương lai”. Ví dụ như tài liệu sẽ học vào tuần sau đã được chuẩn bị trước, bài tập sắp phải nộp đã làm xong, hoặc những ghi chú kiến thức và sơ đồ tư duy do chính các em tự soạn. Những thứ này phản ánh khả năng tư duy đón trước và chủ động lập kế hoạch.
Những đứa trẻ biết chuẩn bị, sắp xếp mọi thứ thường dễ thành công hơn
Trong lớp tôi từng có một em tên Tiểu Trương, điểm Toán chỉ ở mức trung bình, nhưng trong cặp em lúc nào cũng có một quyển “sổ thu thập vấn đề”, ghi lại những điểm kiến thức chưa hiểu. Hễ có thời gian rảnh là em lại xem lại để bổ sung. Nhiều năm sau, em trở thành một bác sĩ giỏi. Em nói: “Nghiên cứu y học cần liên tục tự kiểm tra và học hỏi, mà thói quen ấy bắt đầu từ quyển sổ ghi lại những điều chưa hiểu”.
Những học sinh có năng lực dự đoán trước, dù điểm số hiện tại không quá nổi bật, thường sẽ dần dần dẫn trước trong cuộc đua dài hạn. Vì các em không chỉ làm tốt việc hôm nay, mà còn chuẩn bị cho ngày mai.
Tín hiệu 3: Những món đồ cho thấy sự khám phá vượt yêu cầu
Những đứa trẻ có tiềm năng phát triển mạnh nhất thường mang trong cặp những vật dụng vượt ngoài yêu cầu của trường lớp như một cuốn sách tham khảo theo sở thích, một bản thiết kế nhỏ, hay một tập ghi chép tự học. Những món này cho thấy tính tò mò và động lực nội tại, vốn là động lực quan trọng nhất để trưởng thành.
Tôi từng có một học sinh tên Tiểu Trần, thành tích chỉ ở mức trung bình, nhưng trong cặp lúc nào cũng có một cuốn sổ vẽ, ghi lại quan sát của em về cuộc sống. Khi đó nhiều giáo viên cho rằng em “chưa tập trung vào học”, nhưng tôi thấy sự nhạy bén và sáng tạo trong từng bức vẽ. Sau này, em trở thành một nhà thiết kế sản phẩm nổi tiếng. Những hình vẽ tưởng như không liên quan ngày xưa lại trở thành nền tảng nghề nghiệp.
Ngược lại, những học sinh chỉ có sách giáo khoa và bài tập trong cặp, không bao giờ bước ra khỏi “ranh giới an toàn”, dù điểm số cao, về lâu dài thường khó tạo đột phá trong các lĩnh vực đòi hỏi sáng tạo.
Tín hiệu 4: Công cụ giải quyết vấn đề
Một số món đồ nhỏ trong cặp có thể phản ánh cách một đứa trẻ ứng phó khó khăn. Ví dụ: băng dính, ghim bấm, ruột bút dự phòng… thể hiện thói quen chuẩn bị trước; một quyển từ điển mini hoặc sổ tay tra cứu… cho thấy biết tìm kiếm tài nguyên; hay những món tự chế như bookmark, hộp bút cải tiến… phản ánh năng lực giải quyết vấn đề thực tế.
Có một học sinh tên Tiểu Vương, thành tích bình thường, nhưng trong cặp luôn có những “dụng cụ nhỏ” do em tự làm từ bọc sách, hộp bút cải tiến cho đến nhãn phân loại đồ dùng. Thói quen tự nghĩ cách giải quyết vấn đề nhỏ giúp em thích nghi rất tốt trong ngành kỹ thuật sau này. Hiện em là kỹ sư trưởng của một công ty cơ khí.
Một số món đồ nhỏ trong cặp có thể phản ánh cách một đứa trẻ ứng phó khó khăn
Người thành công không phải được đào tạo từ những bài tập vô tận, mà đến từ khả năng tự nghĩ cách giải quyết vấn đề. Những trẻ biết sáng tạo để xử lý vấn đề quanh mình từ nhỏ, lớn lên thường đối mặt thử thách một cách tự tin hơn.
Tín hiệu 5: Bằng chứng của sự kết nối với người khác
Tín hiệu cuối cùng có thể khiến phụ huynh bất ngờ: những đứa trẻ có trong cặp tài liệu câu lạc bộ, ghi chú thảo luận nhóm hay giấy nhắn từ bạn bè, thường có tương lai sáng hơn những em chỉ thích “một mình một kiểu”. Những thứ ấy phản ánh năng lực xã hội và tinh thần hợp tác.
Tôi từng dạy một học sinh tên Tiểu Lưu, thành tích chỉ đứng thứ mười mấy trong lớp. Nhưng trong cặp em lúc nào cũng có tài liệu sinh hoạt câu lạc bộ, kế hoạch hoạt động nhóm và các ghi chú trao đổi với bạn cùng lớp. 10 sau, em trở thành giám đốc kinh doanh của một doanh nghiệp lớn, quản lý cả trăm nhân viên. Em nói: “Ở nơi làm việc, năng lực cá nhân quan trọng, nhưng làm việc với người khác còn quan trọng hơn. Và điều đó, em đã bắt đầu tập từ hồi đi học”.
Trong xã hội ngày càng phức tạp, một “học bá” nếu thiếu kỹ năng xã hội thường khó chuyển hóa kiến thức thành thành công thực tế. Còn những trẻ biết hợp tác, dù điểm số không cao nhất, lại thường đi xa hơn.
Cuối cùng, khi tôi trả lại chiếc cặp, người mẹ ấy suy nghĩ rất lâu rồi nói: “Thì ra trong chiếc cặp của con lại giấu nhiều bí mật như vậy… Trước giờ tôi chỉ nhìn vào điểm số của nó”.
Là một giáo viên chủ nhiệm lâu năm, tôi muốn nói với tất cả phụ huynh rằng bảng điểm chỉ phản ánh khả năng nắm kiến thức ở thời điểm hiện tại; còn chiếc cặp lại phản ánh cách tư duy, thói quen và phẩm chất của một đứa trẻ.
Và chính những điều đó mới thực sự quyết định tương lai của con.
Nếu phụ huynh muốn hiểu hơn về tiềm năng của con mình, hãy thử “khai quật” chiếc cặp của trẻ sau giờ tan học. Nhưng hãy nhớ, mục đích không phải để phê bình, mà để thấu hiểu và hỗ trợ trẻ đúng hướng.
Bởi lẽ giáo dục không phải để trẻ tạm thời có điểm cao, mà là để vun đắp những năng lực và phẩm chất sẽ theo con suốt đời. Những điều ấy, nhiều khi lại nằm yên trong chiếc cặp, chờ người lớn tinh ý mà nhận ra.
Nguồn tin: https://cafef.vn/giao-vien-chu-nhiem-20-nam-noi-thang-nhin-cap-mot-dua-tre-toi-co-the-doan-duoc-tuong-lai-cua-em-nay-nhu-the-nao-188251208090237294.chn
