Số nam giới học hết tiểu học và phụ nữ học vấn sau đại học chưa kết hôn tại Trung Quốc hiện ở mức cao nhất lịch sử.
Các nước Đông Á quan niệm mọi người đều phải kết hôn, đặc biệt từ khi còn trẻ. Niềm tin này có nguồn gốc văn hóa sâu sắc, đồng thời là quan điểm chung của xã hội.
Cũng theo chuẩn mực đó, tình trạng độc thân thường gắn liền với sự cô đơn, bất hạnh và ích kỷ. Không ít ý kiến phản đối lối sống độc thân cho rằng những người độc thân trẻ đang ưu tiên sở thích cá nhân, từ chối gánh vác trách nhiệm trong cuộc sống.
Một phân tích điều tra dân số gần đây của Trung Quốc cho thấy tỷ lệ độc thân giữa nam và nữ tại quốc gia này hoàn toàn đối lập, khi xét về yếu tố học vấn và nơi ở.
Đơn cử những người độc thân trong độ tuổi 35 đến 49. Tỷ lệ nam giới chưa kết hôn cao nhất ở nhóm có trình độ tiểu học trở xuống, trong khi nữ giới độc thân lại chủ yếu là những người có trình độ học vấn sau đại học. Nói dễ hiểu hơn, đàn ông học vấn càng thấp và nữ giới học càng cao rất khó kết hôn.
Tiến sĩ Zheng Yexin, nhà nhân khẩu học tại Đại học Nhân dân Trung Quốc cho biết sự mất cân bằng giới tính đã dẫn đến tình trạng kết hôn thấp vì nhiều người không thể tìm bạn đời, ngay cả khi họ muốn kết hôn. Trong số những người ở nông thôn từ 20 tuổi đến 49 tuổi có trình độ tiểu học trở xuống, thống kê cho thấy tỷ lệ nam giới chưa kết hôn cao hơn nữ 4,75 lần. Ngược lại, ở thành thị với người có bằng cử nhân trở lên, tỷ lệ này là 0,97 – tức số nữ chưa kết hôn cao hơn nam.
“Tất nhiên không phải tất cả những người độc thân đều là sản phẩm của hoàn cảnh”, tiến sĩ Zheng nói. Bà cho biết nhiều người chọn độc thân sau khi cân nhắc kỹ lưỡng các lựa chọn cá nhân. Như với phụ nữ, sự bất bình đẳng giới tiềm ẩn trong gia đình, nơi làm việc và xã hội khiến họ coi kết hôn sớm là rủi ro. Những người này nảy sinh tâm lý trì hoãn hoặc tránh xa việc lập gia đình. Chưa kể, những người trẻ giỏi giang, giàu có sẵn sàng theo đuổi cuộc sống độc thân trọn đời.
Trong nghiên cứu về những người độc thân tại Mỹ của nhà xã hội học Eric Klinenberg nhấn mạnh việc sống độc thân không có nghĩa là ích kỷ, vô trách nhiệm hoặc thiếu gắn kết với đời sống cộng đồng. Thay vì lo lắng về những thanh niên chưa lập gia đình, không ổn định, chuyên gia kêu gọi toàn xã hội suy nghĩ lại về ý nghĩa của xu hướng này đối với đời sống xã hội.
Nhưng cuộc sống độc thân giàu có cũng có những điểm trừ. Các nghiên cứu đều cho thấy hôn nhân giúp giảm chi phí sinh hoạt, hỗ trợ các cặp vợ chồng khi có kế hoạch đầu tư dài hạn. Bên cạnh đó Khảo sát xã hội chung năm 2017 của Trung Quốc cũng cho thấy 88% người độc thân đang nhờ bố mẹ giúp việc nhà và chăm sóc khi đau ốm. Tuy nhiên, tình huống này trở nên khó khăn hơn khi bố mẹ già yếu, lúc này họ trở thành người cần được chăm sóc.
Ngoài nhóm chủ động độc thân, tiến sĩ Zheng nhận thấy một lượng lớn thanh niên Trung Quốc có thái độ cởi mở với hôn nhân, nhưng chưa tìm được bạn đời. Nguyên nhân là bởi các chuẩn mực cố hữu về tầm quan trọng của việc mua nhà, có ôtô trước khi kết hôn hoặc yêu cầu tìm người bạn đời phù hợp về kinh tế. Bên cạnh đó, tính cạnh tranh của thị trường việc làm, tình trạng liên tục làm thêm giờ cũng phân tán thời gian và sức lực, khiến giới trẻ ngày càng khó hẹn hò, yêu đương và xây dựng gia đình.
Nhiều người trẻ Trung Quốc ngày càng nâng yêu cầu chọn bạn đời vì các chuẩn mực xã hội. Ảnh minh họa: Annika McFarlane/iStock/VCG
Hiện số thanh niên độc thân ngày càng tăng, nhưng hôn nhân vẫn là lựa chọn quan trọng với đại đa số người Trung Quốc.
Với vấn đề này, các chuyên gia nhận định Trung Quốc không hoàn toàn giống với các quốc gia bài xích kết hôn. Thay vào đó, xu hướng này gần giống với Nhật Bản, nơi các học giả như James Raymo, Fumiya Uchikoshi và Shohei Yoda phát hiện người độc thân vẫn là thiểu số và việc sống một mình thường là sản phẩm của hoàn cảnh thay vì lựa chọn cá nhân. Hiện tượng này được các chuyên gia gọi là “trôi dạt vào cuộc sống độc thân”.
Theo cuộc điều tra dân số gần nhất, số người chưa kết hôn của Trung Quốc từ 20 đến 49 tuổi đạt 134 triệu vào năm 2020. Quốc gia này cũng mạnh tay chi tiền đề giải quyết các thách thức về dân số, tạo nơi làm việc thân thiện, môi trường xã hội bình đẳng hơn, giảm bớt những bất an mà giới trẻ phải đối mặt. Nhưng đến hiện tại, tình trạng kết hôn và mức sinh chưa cải thiện rõ rệt.
Minh Phương (Theo Sixthtone)
