“Năm tuổi cũng hiểu” là tuyến nội dung nhằm đơn giản hóa những chủ đề vĩ mô, phức tạp thành góc nhìn dễ hiểu như thể đang giải thích cho một đứa trẻ 5 tuổi. Không lý thuyết cao siêu, không ngôn ngữ hàn lâm, loạt bài giúp độc giả ở mọi độ tuổi tiếp cận các vấn đề công nghệ, xã hội, kinh tế… một cách nhẹ nhàng, dễ tiếp thu mà vẫn đảm bảo tính chính xác và có chiều sâu.
Bạn có bao giờ thắc mắc tại sao ngày bé, chỉ với 5.000 đồng là đã có thể mua được một bát xôi đầy ụ topping ngon lành, nhưng bây giờ, cũng với số tiền đó, bạn thậm chí chỉ mua được 1 cốc trà đá? Tờ tiền vẫn y nguyên, không rách nát, nhưng sức mạnh của nó dường như đã yếu đi. Hiện tượng kỳ lạ khiến tiền trong túi chúng ta cứ như bị “bốc hơi” giá trị đó được người lớn gọi bằng một cái tên rất kêu: lạm phát.
Tiền không còn “mạnh” như xưa
Để hiểu về lạm phát, hãy tưởng tượng đồng tiền giống như một siêu anh hùng. Sức mạnh của siêu anh hùng này là khả năng mua được hàng hóa. Ngày xưa, tờ 50.000 đồng là một siêu anh hùng “hạng nặng”, có thể mua được cả vé xem phim lẫn một bịch bắp rang bơ. Nhưng qua thời gian, siêu anh hùng này dường như bị yếu đi. Bây giờ, cũng tờ 50.000 đồng đó chỉ đủ sức mua một vé xem phim vào ngày khuyến mãi mà thôi.
Ảnh tạo bởi AI
Vấn đề không nằm ở rạp chiếu phim hay bịch bắp rang. Vấn đề nằm ở chính “sức mạnh” của đồng tiền đã giảm sút. Lạm phát chính là quá trình làm cho sức mua của đồng tiền yếu đi theo năm tháng. Nó không làm cho tiền biến mất khỏi ví bạn, nhưng nó làm cho số tiền đó mua được ít đồ vật hơn trước.
Vì sao tiền bỗng dưng “yếu” đi?
Nguyên nhân phổ biến nhất khiến tiền bị “yếu” đi cũng giống như câu chuyện về những tấm phiếu bé ngoan trong lớp học. Hãy tưởng tượng trong lớp chỉ có một món đồ chơi rất đẹp, và ban đầu, cô giáo chỉ phát cho mỗi bạn 10 phiếu. Bạn nào muốn có món đồ chơi đó phải trả giá 10 phiếu.
Nhưng một ngày nọ, cô giáo bỗng dưng thấy vui và phát cho mỗi bạn đến 100 phiếu. Lúc này, bạn nào cũng cảm thấy mình “giàu có”. Vì ai cũng có nhiều phiếu, họ sẵn sàng trả giá cao hơn để giành được món đồ chơi duy nhất kia. Giá của nó có thể vọt lên 50, thậm chí 100 phiếu. Những tấm phiếu bé ngoan bỗng trở nên kém giá trị vì số lượng của chúng quá nhiều.
Ảnh tạo bởi AI
Trong một đất nước, câu chuyện cũng tương tự. Khi lượng tiền trong xã hội tăng lên quá nhanh, ví dụ như do ngân hàng trung ương in thêm nhiều tiền, trong khi số lượng hàng hóa sản xuất ra lại không tăng kịp, mọi người sẽ cầm nhiều tiền hơn để tranh nhau mua cùng một lượng hàng hóa ít ỏi. Kết quả là giá cả mọi thứ đều leo thang, và đồng tiền trở nên mất giá.
Một chút lạm phát thì tốt, nhưng nhiều quá lại thành “thảm họa”
Nghe có vẻ đáng sợ, nhưng một chút lạm phát lại là điều tốt. Nó giống như một cơn gió nhẹ đẩy chiếc thuyền kinh tế tiến về phía trước. Khi biết rằng tiền của mình sẽ kém giá trị hơn một chút vào ngày mai, người ta sẽ có xu hướng chi tiêu hoặc đầu tư nó vào hôm nay. Điều này giúp cho tiền được luân chuyển, nhà máy có đơn hàng, người lao động có việc làm, và cả xã hội cùng phát triển.
Tuy nhiên, nếu lạm phát quá cao, cơn gió nhẹ sẽ biến thành một cơn bão. Khi giá cả tăng vùn vụt mỗi ngày, người dân sẽ hoảng loạn. Họ sẽ tìm cách tiêu hết tiền ngay khi nhận được vì sợ ngày mai nó chẳng còn giá trị gì nữa. Khi đó, không ai muốn tiết kiệm, các hoạt động đầu tư bị đình trệ, và nền kinh tế rơi vào hỗn loạn. Đây là lúc Ngân hàng Trung ương (ở Việt Nam là Ngân hàng Nhà nước Việt Nam) phải vào cuộc, dùng các công cụ của mình để “hãm phanh” và đưa lạm phát trở về mức an toàn.
Lạm phát không phải là một con quái vật, nó là một phần tự nhiên của nền kinh tế, giống như thời tiết vậy. Hiểu về lạm phát giúp chúng ta nhận ra rằng giá trị của đồng tiền không phải là bất biến. Nó giải thích tại sao việc tiết kiệm tiền trong heo đất có thể không phải là cách tốt nhất để làm giàu, và tại sao chúng ta luôn phải tìm cách để số tiền mình kiếm được không chỉ nhiều hơn về số lượng, mà còn phải “mạnh” hơn để chiến thắng cuộc đua với giá cả đang ngày một tăng lên.
Nguồn tin: https://genk.vn/lam-phat-la-gi-ma-khien-tien-trong-tui-tu-dung-boc-hoi-2025073007550575.chn
