Một nghiên cứu mới cho thấy tinh tinh hoang dã không chỉ có khả năng tự chữa lành vết thương bằng các loại cây có đặc tính kháng khuẩn, mà còn sẵn sàng chăm sóc và hỗ trợ đồng loại trong những tình huống khó khăn – bất kể mối quan hệ huyết thống. Đây là bằng chứng hiếm hoi về hành vi chăm sóc y tế mang tính xã hội trong thế giới động vật, cho thấy mức độ phức tạp trong nhận thức và ứng xử của loài linh trưởng gần gũi nhất với con người.
Trong vòng bốn tháng quan sát cộng đồng tinh tinh Sonso tại rừng Budongo, Uganda, các nhà khoa học ghi nhận nhiều trường hợp cá thể bị thương do va chạm trong đàn hoặc do bẫy của con người. Trong tổng số 41 hành vi liên quan đến chăm sóc sức khỏe được thống kê, có đến 34 trường hợp là tinh tinh tự chăm sóc, sử dụng nước bọt để sát khuẩn, hoặc chọn các loại lá cây có tác dụng y học để đắp lên vết thương. Đáng chú ý, cũng có 7 trường hợp trong đó một con tinh tinh giúp điều trị vết thương hoặc gỡ bẫy cho một cá thể khác. Những hành vi này diễn ra không có quy luật cụ thể về độ tuổi, giới tính hay quan hệ thân thuộc, cho thấy mức độ quan tâm xã hội vượt ngoài lợi ích cá nhân.
Ngoài việc chăm sóc khi bị thương, một số cá thể cũng thể hiện ý thức vệ sinh cá nhân sau các hành vi mang tính sinh học tự nhiên. Các nhà nghiên cứu ghi nhận hiện tượng một số cá thể sử dụng lá cây để làm sạch cơ thể sau khi giao phối hoặc sau khi đi vệ sinh. Những hành vi này có thể đóng vai trò quan trọng trong việc hạn chế nhiễm trùng và duy trì sức khỏe trong điều kiện sống hoang dã.
Điều đặc biệt là các tinh tinh trong nghiên cứu không chỉ giới hạn việc chăm sóc cho bản thân mà còn chủ động giúp đỡ đồng loại. Hành vi này thể hiện sự nhận biết về tình trạng của cá thể khác và có thể là biểu hiện của sự cảm thông – yếu tố được xem là nền tảng trong quá trình tiến hóa của hành vi xã hội ở loài người.
Tác giả chính của nghiên cứu, tiến sĩ Elodie Freymann thuộc Đại học Oxford, cho biết việc các cá thể phục hồi tốt sau khi được chăm sóc là bằng chứng cho thấy hiệu quả thực tiễn của các hành vi này, dù khó có thể xác định chắc chắn kết quả nếu không có can thiệp. Nhóm nghiên cứu cũng nhấn mạnh rằng trong khi các hành vi chăm sóc xã hội từng được ghi nhận ở tinh tinh nuôi nhốt, việc quan sát được chúng trong tự nhiên là rất hiếm.
Các nhà khoa học đưa ra giả thuyết rằng áp lực từ việc sống trong môi trường có nhiều bẫy và nguy cơ bị thương có thể là một phần lý do thúc đẩy tinh tinh trong rừng Budongo phát triển mức độ hỗ trợ lẫn nhau cao hơn. Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu cũng thận trọng lưu ý rằng cộng đồng tinh tinh Sonso có mức độ thuần hóa cao hơn, dễ quan sát hơn so với các nhóm khác, nên dữ liệu có thể chưa phản ánh đầy đủ hành vi của toàn bộ quần thể.
Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Frontiers in Ecology of Social Behavior và được đánh giá là đóng góp quan trọng trong việc hiểu thêm về nguồn gốc tiến hóa của chăm sóc y tế và hành vi tương tác xã hội trong loài người.
Anh Việt
Nguồn tin: https://genk.vn/tinh-tinh-gay-kinh-ngac-voi-loat-hanh-vi-giong-nguoi-dung-la-cay-lam-thuoc-chu-dong-giup-dong-loai-khi-bi-thuong-giu-ve-sinh-sau-giao-phoi-20250518214413034.chn
