Ngay cả trong một thế giới nơi công nghệ đã rút ngắn khoảng cách và con người gần như có thể tiếp cận mọi nơi trên bản đồ thì vẫn tồn tại những địa điểm nằm ngoài giới hạn mà phần lớn nhân loại có thể tưởng tượng.
Một trong những nơi như vậy là Alert, Nunavut, nơi được mệnh danh là tiền đồn cực bắc của Trái Đất, nơi con người vẫn không ngừng hiện diện bất chấp điều kiện khắc nghiệt đến tột cùng.
Ẩn mình ở mũi đông bắc của đảo Ellesmere, Alert chỉ cách Bắc Cực khoảng 817 km. Không có quảng trường, không có quán cà phê, và chắc chắn không có khu dân cư sinh hoạt thường xuyên. Nhưng nơi đây vẫn tồn tại, vẫn sống, vẫn vận hành như một “nhịp đập bền bỉ” giữa sa mạc băng tuyết, nơi mà mỗi người có mặt đều mang trên vai một sứ mệnh khoa học, quân sự hoặc tình báo.
Những người đến đây chỉ làm việc theo đợt, kéo dài vài tháng. Họ là quân nhân, nhà khí tượng, kỹ sư bảo trì hoặc nhà khoa học. Họ thay nhau canh giữ, nghiên cứu và giám sát một trong những vùng đất lạnh giá và cô lập nhất hành tinh.
Khí hậu ở Alert thực sự “phi nhân tính” theo đúng nghĩa đen. Nhiệt độ trung bình năm chỉ vào khoảng -18°C, nhưng mùa đông thường xuyên xuống dưới -30°C, thậm chí thấp hơn. Mùa hè chỉ kéo dài vài tuần với nhiệt độ hiếm khi vượt ngưỡng đóng băng. Tuyết có thể rơi bất cứ lúc nào, ngay cả vào tháng 7. Không khí quá khô đến mức ngay cả việc chạm vào tay nắm cửa cũng có thể khiến bạn bị giật điện do tĩnh điện.
Alert trải qua một hiện tượng đặc biệt mang tên “đêm cực” từ tháng 10 đến tháng 2, khi mặt trời không mọc hoàn toàn. Rồi sau đó, từ tháng 4 đến tháng 9, mặt trời lại không hề lặn. Những chu kỳ sáng tối kỳ quái này không chỉ ảnh hưởng đến đồng hồ sinh học của người sống tại đây, mà còn trở thành một trong những thử thách tâm lý lớn nhất đối với những người làm việc tại trạm.
Sự cách biệt địa lý cũng là một trở ngại khổng lồ. Thành phố gần nhất ở Canada là Iqaluit, cách hơn 2.000 km về phía nam. Các cộng đồng gần nhất ở Greenland cũng cách hàng trăm kilomet băng biển. Nhưng không có đường bộ, cũng không có tàu thuyền thường xuyên nên cách duy nhất để tiếp cận Alert là bằng máy bay quân sự.
Việc vận chuyển hàng hóa và nhân lực tới Alert luôn đối mặt với rủi ro chết người. Năm 1991, một máy bay vận tải C-130 Hercules rơi khi đang thực hiện nhiệm vụ tiếp tế thường kỳ, cách đường băng khoảng 20 km.
Trong số những người thiệt mạng có phi công sống sót sau vụ rơi máy bay nhưng đã tử vong do bị phơi nhiễm trong điều kiện khắc nghiệt. Câu chuyện đau thương này sau đó đã được dựng thành phim truyền hình năm 1993 mang tên Ordeal in the Arctic .
Sự nguy hiểm không chỉ nằm ở điều kiện thời tiết, mà còn ở địa hình hiểm trở và sự cách biệt thông tin, điều khiến các nỗ lực cứu hộ đôi khi trở nên bất khả thi.
Ngoài vai trò quân sự, Alert còn là nơi đặt Đài quan sát khí quyển toàn cầu Dr. Neil Trivett – một trong những trạm nghiên cứu quan trọng nhất thế giới chuyên theo dõi khí nhà kính và ô nhiễm ở Bắc Cực. Từ những năm 1970, các nhà khoa học đã liên tục thu thập dữ liệu về chất lượng không khí, carbon dioxide, ozone và các yếu tố môi trường khác.
Không khí tại Alert thuộc hàng sạch nhất hành tinh, khiến nơi đây trở thành “trạm cảm biến tự nhiên” lý tưởng để theo dõi biến đổi nhỏ nhất trong thành phần khí quyển. Những dữ liệu được gửi về từ đây giúp hiệu chỉnh và hoàn thiện các mô hình khí hậu toàn cầu, từ đó đóng vai trò không thể thiếu trong việc chống lại biến đổi khí hậu.
Trong giai đoạn cao điểm những năm 1970-1980, số người có mặt tại Alert từng lên tới 250. Ngày nay, con số đó giảm mạnh xuống còn khoảng 55 người vào mùa đông và hơn 100 người vào mùa hè. Phần lớn công việc hàng ngày như nấu ăn, dọn dẹp, bảo trì và hậu cần do các nhà thầu dân sự đảm nhiệm; nhân sự quân sự phụ trách giám sát các hoạt động trọng yếu.
Mặc dù cô lập, Alert không hoàn toàn bị lãng quên. Cựu Thủ tướng Pierre Trudeau từng mang theo cậu con trai ba tuổi tên Justin Trudeau đến thăm Alert vào năm 1975. Sau này, Thủ tướng Stephen Harper và Toàn quyền David Johnston cũng đã có mặt, như một lời khẳng định chủ quyền Bắc Cực của Canada và sự tri ân tới những người làm việc trong điều kiện cô lập đến cực độ.
Và dù thời tiết tàn khốc, động vật hoang dã gần như vắng bóng, vẫn có những khoảnh khắc huyền ảo mà người từng đặt chân đến đây không bao giờ quên: sự im lặng tuyệt đối, ánh sáng xanh lam lan tỏa khắp chân trời, hình bóng một con gấu Bắc Cực xa xa… và cái cảm giác mơ hồ nhưng mạnh mẽ rằng bạn đang đứng trên đỉnh thế giới.
Alert không phải là một thị trấn, không có dân số thường trú, và cũng không nằm trên bản đồ du lịch. Nhưng trong sự im lặng lạnh lẽo ấy là vô vàn câu chuyện. Đó là nơi mà con người thử thách giới hạn sinh tồn, là nơi mà khoa học phục vụ hành tinh trong thầm lặng, và cũng là nơi mà chủ quyền lãnh thổ được duy trì không bằng lời tuyên bố mà bằng chính sự hiện diện.
Ở tận cùng của thế giới, Alert vẫn kiên trì tồn tại, một tiền đồn không chỉ của Canada, mà của cả loài người trong hành trình khám phá, gìn giữ và hiểu rõ hơn hành tinh mình đang sống.
Nguồn tin: https://genk.vn/cuoc-song-o-tram-nghien-cuu-khi-quyen-sach-nhat-the-gioi-dien-ra-nhu-the-nao-20250617110716342.chn
