Albert Einstein có ý gì khi nói ‘Mọi thứ đều đã được xác định, cả sự bắt đầu lẫn sự kết thúc’?

Mọi việc đã được sắp đặt, đây là điều Einstein từng nói và được lan truyền trên mạng. Vậy câu này có nghĩa là gì? Hiểu theo nghĩa đen, mọi thứ trên thế giới đều sẽ phải đến ngày diệt vong, Mặt Trời mọc ở hướng Đông và lặn ở hướng Tây, hoa trong tự nhiên nở rồi tàn, mọi người và mọi sinh vật đều phải chết theo thời gian. Mọi người và mọi thứ chúng ta gặp trong cuộc đời thực ra đã được định sẵn từ trước khi chúng ta sinh ra. Chúng ta chỉ tuân theo mọi quy luật trên thế giới này.

Đây chính là ý nghĩa trong câu nói của Einstein. Vậy nhận định của Einstein có đúng không? Tại sao Einstein lại đề xuất một lý thuyết như vậy? Nếu lý thuyết của Einstein được chứng minh là tồn tại, phải chăng điều này có nghĩa là cuộc sống của chúng ta sẽ bị diệt vong và mọi nỗ lực của chúng ta đều vô ích?

Trong toàn bộ lịch sử nhân loại, có thể nói Einstein đã để lại nhiều dấu ấn sâu sắc cho sự phát triển của con người. Ông có thể được coi là nhà khoa học vĩ đại nhất trong lịch sử loài người. Năm 1905, Einstein nhận bằng tiến sĩ vật lý tại Đại học Zurich. Chính trong năm này, Einstein đã sáng lập ra thuyết tương đối đặc biệt và đề xuất giả thuyết photon, giải thích thành công thuyết tương đối, hiệu ứng quang điện nên ông còn đoạt giải Nobel Vật lý năm 1921. Năm 1915, Einstein tạo ra thuyết tương đối rộng, và những bí ẩn về thời gian, không gian bắt đầu được con người khám phá. 

Trong suốt cuộc đời của Einstein, những lý thuyết của ông về bản chất của vũ trụ đã mang đến cho chúng ta một cái nhìn hoàn toàn mới về vũ trụ và thế giới vật chất. Cho đến ngày nay, khi nhắc đến khoa học và vũ trụ, điều đầu tiên chúng ta nghĩ đến chính là Einstein. Thành tựu lớn nhất của ông là thuyết tương đối tổng quát và thuyết tương đối đặc biệt. Sự ra đời của hai thuyết tương đối đã gây ra những thay đổi chấn động trong thế giới quan của các nhà khoa học loài người. Có thể coi ông là người đã chấm dứt kỷ nguyên thống trị của cơ học cổ điển, mở ra cánh cửa cho thuyết tương đối và trở thành người tiên phong của cơ học lượng tử.

Chính vì sự vĩ đại của Einstein mà lời nói và việc làm của ông sẽ nhận được sự quan tâm đặc biệt của mọi người. Đối với một nhà khoa học vĩ đại như vậy, mỗi câu nói đều có thể ẩn chứa một ý nghĩa sâu sắc. Về câu nói “Mọi thứ đều đã được xác định, cả sự bắt đầu lẫn sự kết thúc” có người từng nói rằng câu nói này chính là điều Einstein đã nói trước khi chết. Nếu kiểm tra kỹ thông tin, chúng ta sẽ thấy rằng Einstein thực ra không hề nói câu nói này, thay vào đó, nó thực chất là do người khác áp đặt lên Einstein. 

Vấn đề này bắt đầu từ Hội nghị Solvay lần thứ năm năm 1927. Khi đó, hàng chục nhà khoa học hàng đầu thế giới đã phát động một “cuộc tranh luận thế kỷ”. Nhóm các nhà khoa học này bị chia thành ba phe với quan điểm khác nhau. Một là phe đối lập Copenhagen, đứng đầu là Einstein, người phản đối cơ học lượng tử, và phe kia là Trường Copenhagen, đứng đầu là Bohr, người ủng hộ tính ngẫu nhiên của cơ học lượng tử. Phe còn lại là phe trung tâm. Cốt lõi của cuộc gặp gỡ này là liệu các quy luật vật lý của thế giới vi mô có phải là ngẫu nhiên hay không. Vậy tại sao Einstein, một trong những người sáng lập cơ học lượng tử, lại phản đối Trường Copenhagen?

Vào thời điểm đó, có một thứ được gọi là “Laplace’s Demon – con quỷ Laplace” nổi tiếng trong giới khoa học. “Con quỷ Laplace” được đề xuất bởi nhà vật lý thiên văn và toán học nổi tiếng Laplace – một con quỷ ảo được tạo ra để minh họa ý tưởng về sự ngẫu nhiên và sự không chắc chắn trong lý thuyết xác suất. Ông tin rằng có thể có một “con quỷ Laplace” thông thái, người biết mọi thứ. Con quỷ này biết lực của mọi chuyển động tự nhiên và vị trí của mọi vật thể tại một thời điểm nhất định. 

Nếu Laplace’s Demon phân tích những dữ liệu này, thì mọi thứ trong vũ trụ, ngay cả chuyển động của các hạt nhỏ nhất, đều có thể được tóm tắt thành một công thức đơn giản. Vì thế đối với “con quỷ Laplace”, mọi thứ đều rõ ràng và nó có thể biết được mọi chuyển động trong vũ trụ bất cứ lúc nào. 

Einstein ủng hộ quan điểm cho rằng thế giới có trật tự và có thể được mô tả bằng các định luật hoàn chỉnh. Trong khi đó, Heisenberg đã đề xuất một lý thuyết trong cơ học lượng tử làm chấn động cộng đồng khoa học lúc bấy giờ, đó chính là lý thuyết bất định. Lý thuyết bất định này đã phá hủy thế giới quan chủ đạo của cộng đồng khoa học lúc bấy giờ. Heisenberg tin rằng không có cách nào để đo chính xác động lượng hoặc vị trí của các electron bên ngoài hạt nhân cùng một lúc. Nếu bạn muốn đo chính xác vị trí thì động lượng không thể đo được một cách chính xác.

Kết quả này có được là do trạng thái của các electron khác với trạng thái chuyển động của các vật thể trong thế giới vĩ mô. Electron thực sự xuất hiện ở mọi nơi trong hạt nhân cùng một lúc. Chúng ta biết xác suất nó xuất hiện ở một vị trí nhất định và khi chúng ta quan sát nó, vị trí của nó trở nên duy nhất. Lời giải thích mang tính xác suất này không được Einstein chấp nhận, nên ông đã nói trong cuộc tranh luận giữa Hội nghị Solvay: “Chúa trời không đổ xúc xắc”. 

Ông dùng câu “Chúa trời không đổ xúc xắc” để châm biếm “sự vô lý của sự ngẫu nhiên”, đây cũng là nguyên nhân cốt lõi dẫn đến việc Einstein phản đối Trường Copenhagen, và đây chính là nguồn gốc của cụm từ “mọi việc đều được sắp đặt” của Einstein. Điều ông phản đối không phải là cơ học lượng tử mà là cách giải thích mơ hồ về cơ học lượng tử. 

Trên thực tế, Einstein cũng nghi ngờ rằng “tính bất định” của cơ học lượng tử thực sự là một thuộc tính nội tại của vũ trụ, hiện tượng này cũng được chỉ ra rằng trong cơ học lượng tử hiện nay, vẫn còn những lý thuyết sâu xa hơn bị chôn vùi mà con người chưa khám phá ra.

Mọi chuyện đã được sắp đặt. Khi nghe câu này, điều đầu tiên họ nghĩ đến là một số câu chuyện cổ tích. Ngoài ra, còn có tin đồn rằng Einstein những năm cuối đời bị ám ảnh bởi thần học, nên nhiều người suy đoán rằng ông đã phát hiện ra sự tồn tại của Chúa. Rõ ràng điều này là không thể vì Einstein là một người vô thần. Bản thân Einstein đã làm rõ điều này nhiều lần. Einstein đã dành cả cuộc đời mình để tìm kiếm các quy luật của vũ trụ và tìm hiểu những bí ẩn của nó. 

Vì vậy, theo quan điểm của Einstein, mọi thứ trên thế giới đều tuân theo các quy luật và vũ trụ chắc chắn sẽ phát triển theo những quy luật tương tự trong tương lai. Cho đến khi qua đời, Einstein vẫn nghiên cứu và tìm kiếm một “lý thuyết thống nhất lớn”, cố gắng giải mã những bí mật về bản chất của vũ trụ và tìm ra một lý thuyết có thể thống nhất bốn lực cơ bản. Nhưng Einstein đã thất bại, và thậm chí cho đến ngày nay, các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra được một “lý thuyết thống nhất lớn” thực sự. Có lẽ trong tương lai sẽ có một nhà khoa học vĩ đại khác ra đời, sẽ nối bước các nhà khoa học như Heisenberg và Einstein và dẫn dắt nhân loại đến một thế giới mới.

 Tham khảo: Zhihu