Năm 2005, khi được bổ nhiệm làm trưởng khoa khám bệnh của một bệnh viện lớn, tôi mới hiểu hết những khó khăn của BHYT.
Danh mục thuốc bị kêu ca rất nhiều: ít, toàn “của nội”, thiếu thuốc đặc trị… Khi đó quỹ BHYT thanh toán theo cơ chế: mỗi bệnh viện nhận phân bổ một số lượng thẻ BHYT nhất định, nhân với giá trị mỗi thẻ thì ra tổng số tiền. Nghe qua có vẻ rất sòng phẳng, đóng bao nhiêu thì tiêu bấy nhiêu.
Nhưng bệnh viện nào nhận được nhiều thẻ BHYT của thanh niên, những người cả năm không đi khám lần nào, thì quỹ rủng rỉnh. Còn bệnh viện tôi phục vụ phần lớn bệnh nhân là cán bộ hưu trí. Các cụ tháng nào cũng phải đi khám vài lần, thế là chúng tôi luôn chi vượt quỹ, có những năm âm cả chục tỷ đồng.
Với ngân quỹ ít ỏi so với nhu cầu, tôi hiểu đương nhiên phải dùng thuốc nội, có khi thuốc nội còn không đủ. Cảm nhận về thuốc BHYT “thiếu thốn, giá rẻ, kém hiệu quả” cũng dần dà trở thành một định kiến trong người dân.
Bây giờ, BHYT đã phát triển vượt bậc, bao phủ trên 90% dân số. Cách quản lý quỹ đã thay đổi, hợp lý hơn rất nhiều, thể hiện đúng tính ưu việt là lấy số đông người khỏe để giúp đỡ số ít người bệnh.
Một số thay đổi lớn đã được thực hiện. Trước hết, BHYT thông tuyến đến tỉnh. Người có thẻ không còn bị gắn chặt với một bệnh viện nữa mà tự do lựa chọn nơi khám và điều trị. Phía bệnh viện cũng không gây khó dễ cho bệnh nhân khi chuyển tuyến, mà giữ chân người bệnh bằng trình độ chuyên môn và thái độ phục vụ.
Thay đổi lớn thứ hai là BHYT thanh toán cho bệnh viện theo thực chi. Hồ sơ điều trị hết bao nhiêu tiền, nếu hợp lệ, BHYT sẽ thanh toán lại bấy nhiêu. Như vậy quỹ BHYT của mỗi bệnh viện sẽ sát với chi tiêu thực tế hơn xưa rất nhiều.
Thay đổi lớn thứ ba là danh mục thuốc. Có thầy thì phải có thuốc mới chữa được bệnh. Năm 2022, theo Thông tư số 20 của Bộ Y tế, danh mục thuốc BHYT bao gồm 1.037 hoạt chất, thuốc hóa dược và sinh phẩm chia làm 27 nhóm lớn và 59 thuốc phóng xạ và chất đánh dấu. Đọc Thông tư 20, tôi thấy danh mục thuốc đã phong phú, tốt hơn ngày trước rất nhiều.
Tuy danh mục thuốc khá đầy đủ như thế, bác sĩ vẫn kêu thiếu, người bệnh vẫn phải mua ngoài. Nghiên cứu kỹ thì thấy, danh mục thuốc đa dạng, nhưng Thông tư 20 lại quy định phân tuyến trong sử dụng thuốc. Tuyến xã hầu như chỉ được dùng một số loại thuốc uống. Tuyến huyện là danh mục thuốc cơ bản. Thuốc đặc trị được dùng ở tuyến tỉnh và trung ương.
Tức là càng lên tuyến trên, người bệnh càng được hưởng nhiều thuốc BHYT. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến bệnh viện trung ương quá tải trong khi bệnh viện tuyến dưới vắng vẻ.
Ngày 28/11 năm nay, Bộ Y tế tổ chức Hội thảo xin ý kiến dự thảo Thông tư ban hành Danh mục thuốc mới, dùng trong khám bệnh, chữa bệnh thuộc phạm vi được hưởng của người tham gia bảo hiểm y tế. Tỷ lệ tiền thuốc trong tổng chi BHYT rất lớn, luôn trên 30%, nên việc lựa chọn sử dụng và chi trả BHYT cho thuốc hợp lý là rất quan trọng, qua đó góp phần giảm chi phí điều trị, sử dụng hiệu quả quỹ BHYT và giảm chi tiền túi của người dân.
Trong dự thảo này, danh mục thuốc đã được rà soát, cập nhật thuốc bổ sung mới; sửa đổi một số điều kiện, tỷ lệ thanh toán và xem xét loại bỏ các thuốc không còn lưu hành, không đáp ứng tiêu chí an toàn, hiệu quả ra khỏi danh mục. Bộ Y tế dự kiến bổ sung 76 thuốc mới và loại bỏ 130 thuốc khỏi danh mục.
Trong số thuốc mới, có một số kháng sinh thế hệ mới nhằm chiến đấu với những ca nặng nhiễm vi khuẩn đa kháng thuốc, có một số thuốc điều trị đái tháo đường thế hệ mới nhất. Đặc biệt có 28 thuốc điều trị ung thư và điều hòa miễn dịch, trong đó 22 thuốc điều trị đích – nhóm có chi phí cao và nhu cầu lớn.
Bên cạnh đó, dự thảo lần này còn làm một việc rất quan trọng là mở rộng danh mục thuốc cho trạm y tế xã – thực hiện đúng chủ trương phát triển, nâng cao chất lượng, hiệu quả y tế cơ sở, nhằm tăng cường tiếp cận y tế đầy đủ, thuận lợi cho người dân ngay tại cấp ban đầu.
Tôi đếm thử, có khoảng 300 thuốc trước kia chỉ dùng từ tuyến huyện trở lên nay đã được dùng ở tuyến xã. Nhiều trong số đó là các thuốc dùng đường tiêm, sẽ tăng khả năng điều trị cho y tế tuyến cơ sở.
Ví dụ, thuốc hạ sốt paracetamol, trước kia ở xã chỉ được dùng dạng viên uống hoặc đặt hậu môn. Nếu gặp trường hợp trẻ em sốt cao kèm cả nôn và tiêu chảy thì thầy thuốc bó tay, phải chuyển lên tuyến trên. Nay dự thảo danh mục mới cho phép tuyến xã dùng paracetamol dạng truyền tĩnh mạch, cấp cơ sở có thể giữ lại điều trị được những trường hợp bệnh đó.
Nhưng mở rộng danh mục cho tuyến dưới cũng như bổ sung một số thuốc liệu có ảnh hưởng tới khả năng chi trả của quỹ BHYT không?
Trước hết, với danh mục thuốc mở rộng cho tuyến xã dùng, theo tôi sẽ không làm tăng quỹ hoặc chỉ tăng không đáng kể. Vì những thuốc đó trước kia không được cấp ở xã thì dân sẽ lên huyện hoặc tỉnh để lấy. Nay bệnh nhân được nhận luôn tại tuyến y tế cơ sở, thuận tiện đi lại, tuyến dưới tăng lưu lượng khám chữa thì việc sử dụng thuốc ở tuyến trên giảm đi.
Với việc bổ sung 76 thuốc, Bộ y tế dự kiến làm tăng chi quỹ BHYT khoảng 12.245 tỷ đồng trong 5 năm tới. Ngược lại, việc loại bỏ 130 thuốc giúp tiết kiệm khoảng 3.343 tỷ đồng. Đối với những thuốc có chi phí điều trị lớn, cơ quan soạn thảo cho biết, bắt buộc phải quy định tỷ lệ thanh toán.
Trong khi đó, lộ trình tăng mức đóng BHYT từ 4,5% mức lương lên 6%, sẽ tăng tổng thu BHYT thêm khoảng 30.000 tỷ đồng năm, đủ bù đắp số tiền thuốc tăng thêm này, cũng như hỗ trợ miễn viện phí mức cơ bản. Vì vậy, càng cần phải tuyên truyền để người dân và doanh nghiệp ủng hộ tăng mức đóng BHYT.
Điều cuối cùng khiến tôi còn băn khoăn là vấn đề phát huy hiệu quả danh mục mới ở tuyến xã. Mối lo mới nảy sinh là “có thuốc, thiếu thầy”. Khi tuyến xã được dùng những thuốc điều trị cấp cứu như dopamin, dobutamin, đòi hỏi phải có bơm tiêm điện hay các thuốc chống đông máu acenocoumarol; phải có xét nghiệm đông máu chuyên sâu… thì tuyến xã sẽ rất cần các thầy thuốc có kinh nghiệm. Đây chính là vấn đề quan trọng, cần có chính sách điều phối hiệu quả nhân lực ngành y.
Với tư cách là thầy thuốc nhiều năm làm việc cả ở tuyến trung ương và địa phương, tôi hiểu BHYT chưa thể đáp ứng hoàn toàn nhu cầu của người dân nhưng bản dự thảo danh mục thuốc mới này sẽ giúp giảm đi một phần những chi phí tự thanh toán của người bệnh.
Đây là những nỗ lực góp phần thay đổi định kiến về thuốc BHYT. Đủ thầy, đủ thuốc, ta có niềm tin rằng sức khỏe của người dân sẽ được chăm sóc tốt hơn.
Quan Thế Dân
Nguồn tin: https://vnexpress.net/danh-muc-thuoc-bhyt-moi-4998874.html
