Trong xã hội hiện đại, nhiều người đã từ bỏ đồ uống có đường để chuyển sang các chất thay thế không đường hoặc đường để theo đuổi sức khỏe. Tuy nhiên, nghiên cứu mới nhất từ Trường Y Đại học São Paulo ở Brazil một lần nữa làm dấy lên nghi ngờ về sự an toàn của “đồ uống không đường” và “thực phẩm thay thế đường”.
Chất làm ngọt nhân tạo làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ
Theo kết quả được công bố trên tạp chí Neurology, 6 chất làm ngọt nhân tạo phổ biến, cụ thể là aspartame, saccharin, acesulfame kali, erythritol, xylitol và sorbitol , có thể gây lão hóa sớm cho não người, rút ngắn tuổi thọ khỏe mạnh trung bình khoảng 1,6 năm và đẩy nhanh sự xuất hiện của các dấu hiệu liên quan đến chứng sa sút trí tuệ.
Chất làm ngọt nhân tạo (artificial sweeteners) hiện nay rất phổ biến trong các loại thực phẩm “diet”, “zero” hoặc dành cho người tiểu đường. Tuy nhiên, việc sử dụng chúng có lợi hay hại còn phụ thuộc vào loại chất, liều lượng và tình trạng sức khỏe của từng người.
Trang fanpage FB “Wayne’s Food and Agriculture Life” đăng tải rằng nhóm nghiên cứu đã theo dõi hơn 12.000 công chức Brazil trong độ tuổi từ 35 đến 75, với độ tuổi trung bình là 52 và dữ liệu đến từ “Nghiên cứu theo chiều dọc sức khỏe người lớn Brazil” được đưa ra vào năm 2008. Những người tham gia được chia thành ba nhóm dựa trên lượng chất làm ngọt hàng ngày của họ: Khoảng 20mg cho nhóm tiêu thụ thấp, 66mg cho trung bình và 191mg cho cao.
Nghiên cứu chỉ ra rằng một lon Coke không đường chứa khoảng 200mg aspartame, thậm chí còn cao hơn mức trung bình của “nhóm khối lượng lớn”. Kết quả cho thấy ngay cả ở nhóm thể tích thấp, chức năng não cũng suy giảm đáng kể và sự suy giảm ở nhóm trung bình-cao thậm chí còn lớn hơn. Chỉ một lon Coke không ăn kiêng có thể làm não già thêm 1,6 năm và tăng tỷ lệ suy giảm nhận thức lên 62%.
Người trung niên có nguy cơ cao nhất
Trưởng nhóm nghiên cứu và phó giáo sư Claudia Suemoto chỉ ra rằng những tác động tiêu cực là đáng kể nhất ở những người trung niên và trung niên dưới 60 tuổi. Bệnh nhân tiểu đường suy giảm não nhanh hơn, nhưng những người không mắc bệnh tiểu đường cũng bị ảnh hưởng. Nói một cách tương đối, những người lớn tuổi ít bị ảnh hưởng hơn.
Mặc dù cơ chế vẫn chưa được làm rõ, nhưng đã có những manh mối sơ bộ. Sau khi phân hủy aspartame, các sản phẩm phụ độc hại có thể được tạo ra, làm hỏng các tế bào não, từ đó ảnh hưởng đến trí nhớ và tư duy. Erythritol được cho là có liên quan đến tổn thương mạch máu não, có thể dẫn đến giảm lưu lượng máu và tăng nguy cơ đột quỵ. Các chất làm ngọt khác có thể gây viêm não hoặc thúc đẩy quá trình đông máu, đẩy nhanh quá trình suy giảm nhận thức.
Nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng tagatose, một chất làm ngọt có nguồn gốc tự nhiên, không cho thấy tác dụng phụ đối với sức khỏe não bộ. Chất này được tìm thấy trong một số loại trái cây và các sản phẩm từ sữa và hiện không có sẵn để sử dụng trong thực phẩm Đài Loan. Các nhà nghiên cứu gợi ý rằng nếu bạn cần thay thế đường, bạn có thể ưu tiên gắn thẻ đường hoặc chuyển sang các nguồn ngọt tự nhiên như mật ong và xi-rô cây phong.
Kết luận của nghiên cứu rất thẳng thừng: Ngay cả việc tiêu thụ một lượng nhỏ chất làm ngọt nhân tạo cũng có liên quan đến lão hóa não và suy giảm nhận thức. Đối với những người chọn “đồ uống không đường” hoặc “đồ ăn nhẹ thay thế đường” mỗi ngày, “vị ngọt” tưởng chừng như tốt cho sức khỏe này có thể che giấu nguy cơ lão hóa não sớm.
Một số nguy cơ và rủi ro khi lạm dụng chất làm ngọt nhân tạo
Ảnh hưởng đến hệ vi sinh đường ruột
Một số nghiên cứu (đăng trên tạp chí Nature 2014, Cell 2022) cho thấy sucralose và saccharin có thể làm thay đổi hệ vi sinh, từ đó ảnh hưởng đến chuyển hóa và kiểm soát đường huyết.
Kích thích cảm giác thèm ngọt
Vị ngọt mạnh có thể khiến não “quen” với ngọt, làm bạn thèm ăn nhiều hơn, khó kiểm soát cân nặng.
Nguy cơ tiềm ẩn với tim mạch và chuyển hóa
Nghiên cứu năm 2023 trên BMJ cho thấy lượng tiêu thụ cao aspartame, acesulfame-K và sucralose có liên quan đến tăng nguy cơ bệnh tim mạch.
Ảnh hưởng thần kinh và tâm trạng (với aspartame)
Một số bằng chứng cho thấy aspartame có thể liên quan đến đau đầu, thay đổi tâm trạng ở nhóm nhạy cảm.
Nguy cơ nếu vượt liều khuyến nghị
Các cơ quan y tế (FDA, EFSA) đều quy định mức “lượng tiêu thụ hàng ngày chấp nhận được” (ADI). Ví dụ:
Aspartame: 40 mg/kg cân nặng/ngày (EFSA).
Sucralose: 15 mg/kg/ngày.
Dùng quá liều lâu dài có thể gây hại.
Nguồn tin: https://cafef.vn/loai-duong-nay-co-the-day-nhanh-chung-mat-tri-nho-tao-ra-chat-doc-lam-ton-thuong-te-bao-nao-nguoi-trung-nien-co-nguy-co-cao-nhat-188250910070538698.chn
