Một khám phá chấn động từ sâu thẳm rừng mưa nhiệt đới Amazon đã khiến giới khoa học phải kinh ngạc và đặt ra câu hỏi về ranh giới của sự tiến hóa. Đó là một loài nhện mới, chưa được đặt tên chính thức, nhưng sở hữu một chiến lược sinh tồn tinh vi đến khó tin: tạo ra những bản sao y như thật của chính nó để đánh lừa kẻ thù.
Cứ ngỡ chỉ là một câu chuyện hoang đường, nhưng những gì được ghi lại bởi nhà côn trùng học Phil Torres vào khoảng năm 2012 tại khu vực Trung tâm Nghiên cứu Tambopata, Peru, đã chứng minh điều ngược lại.
Khám phá này không chỉ làm thay đổi cách chúng ta nhìn nhận về khả năng của những loài vật nhỏ bé, mà còn mở ra một cánh cửa mới vào thế giới bí ẩn của sự ngụy trang và lừa dối trong tự nhiên.
Tuyệt tác “nghệ thuật” từ xác côn trùng và mảnh vụn
Câu chuyện bắt đầu khi Phil Torres cùng một nhóm các nhà nghiên cứu đang thám hiểm khu vực ngập lụt của rừng Amazon. Từ xa, họ phát hiện một con nhện khá lớn, trông có vẻ đã chết và phủ đầy nấm mốc, treo lơ lửng trên mạng nhện. Nhưng khi đến gần hơn, một điều kỳ lạ đã xảy ra: con nhện “chết” đó bỗng dưng rung động một cách kỳ quái.
Càng quan sát kỹ, họ càng sững sờ bởi “con nhện” to lớn, có kích thước khoảng 2,5 cm không phải là một sinh vật sống. Nó là một tác phẩm điêu khắc tinh xảo được tạo thành từ những mảnh vụn lá cây, cành cây khô và xác của các loài côn trùng khác. Và người nghệ nhân thực thụ, con nhện thật, chỉ nhỏ bằng khoảng một phần tư kích thước của bản sao, đang ẩn mình ngay phía trên hoặc phía sau “tác phẩm” của mình.
Loài nhện này thuộc chi Cyclosa, một nhóm nhện vốn đã nổi tiếng với việc sử dụng mảnh vụn và xác con mồi để trang trí mạng nhện. Tuy nhiên, hành vi của loài nhện mới này vượt xa những gì đã được ghi nhận trước đây.
Trong khi các loài Cyclosa khác chỉ tạo ra những khối lộn xộn để ngụy trang, thì loài nhện Peru này lại tỉ mỉ xây dựng một bản sao hoàn chỉnh, với đầy đủ các chi tiết như đầu, ngực, bụng và đặc biệt là tám chiếc chân đầy đủ. Các nhà khoa học đã ví nó như “Michelangelo của thế giới côn trùng” bởi khả năng sáng tạo phi thường này.
Màn trình diễn ảo thuật đỉnh cao
Điều khiến khám phá này trở nên đặc biệt không chỉ là việc tạo ra một hình nộm tinh xảo, mà còn là cách con nhện sử dụng nó. Khi cảm nhận được nguy hiểm từ các loài săn mồi như ong bắp cày hay chim, con nhện thật sẽ ẩn mình phía sau bản sao. Sau đó, nó bắt đầu giật và lắc mạnh mạng nhện, khiến cả bản sao và chính nó cùng rung động đồng bộ.
Chuyển động này tạo ra một ảo ảnh hoàn hảo, khiến con mồi tưởng rằng con nhện lớn kia đang di chuyển. Kẻ săn mồi, bị đánh lừa bởi kích thước và sự sống động của hình nộm, sẽ lao vào tấn công “mục tiêu giả” này, tạo cơ hội vàng cho con nhện thật trốn thoát.
Đây là một ví dụ điển hình và vô cùng tinh vi của sự bắt chước phòng thủ (defensive mimicry), một chiến lược tiến hóa đã được ghi nhận ở nhiều loài động vật khác. Tuy nhiên, việc một loài động vật tạo ra một bản sao sống động của chính mình để lừa kẻ thù là một hành vi chưa từng được ghi nhận rõ ràng trước đây ở bất kỳ loài nhện nào.
Cuộc tiến hóa song song bí ẩn
Một điều thú vị nữa là gần như cùng thời điểm với khám phá của Phil Torres ở Peru, một nhà sinh học người Mỹ khác là Lary Reeves cũng đã phát hiện một loài nhện có hành vi tương tự tại Philippines, cách đó tới hơn 11.000 km.
Tuy cả hai loài đều tạo ra bản sao y hệt chính mình, nhưng có một chút khác biệt về phong cách: nhện ở Peru tạo ra bản sao với các chân hướng xuống dưới, trong khi nhện ở Philippines lại tạo ra bản sao với các chân xòe ra khắp nơi.
Sự xuất hiện của hai loài nhện với cùng một chiến lược sinh tồn phức tạp ở hai khu vực địa lý xa xôi đã khiến các nhà khoa học đặt ra giả thuyết về một sự tiến hóa hội tụ (convergent evolution). Đây là hiện tượng mà các loài không có quan hệ họ hàng gần gũi nhưng lại phát triển những đặc điểm tương tự để thích nghi với môi trường sống hoặc đối phó với những áp lực chọn lọc giống nhau.
Tuy nhiên, vẫn cần nhiều nghiên cứu di truyền hơn để xác định liệu chúng có chung một tổ tiên hay không.
Ranh giới của sự sống
Khám phá này một lần nữa cho thấy sự đa dạng và phức tạp đến khó tin của tự nhiên, đặc biệt là ở những khu rừng nhiệt đới vẫn còn nhiều bí ẩn chưa được khai phá như Amazon.
Hành vi tạo ra bản sao của loài nhện này không chỉ là một chiến lược sống sót đơn thuần, mà còn là một ví dụ mạnh mẽ về cách mà sự tiến hóa đã trao cho những sinh vật nhỏ bé những “siêu năng lực” bất ngờ.
Nhiều câu hỏi vẫn còn bỏ ngỏ: Liệu hành vi này có được sử dụng để thu hút con mồi không? Phải mất bao lâu để một con nhện tạo ra một bản sao hoàn chỉnh như vậy? Và liệu có những loài vật nào khác cũng sở hữu khả năng lừa dối tinh vi tương tự mà chúng ta chưa từng biết đến?
Loài nhện này, với sự khéo léo và trí tuệ bản năng của mình, đã thách thức những gì chúng ta nghĩ về thế giới tự nhiên. Nó không chỉ là một phát hiện sinh học, mà còn là một lời nhắc nhở sâu sắc rằng, ngay cả trong những góc khuất nhỏ bé nhất của hành tinh, sự sống vẫn đang diễn ra với những kịch bản ly kỳ và đầy bất ngờ.
Nguồn tin: https://genk.vn/quai-vat-ti-hon-noi-rung-gia-amazon-loai-nhen-hoan-toan-moi-co-the-tao-ra-ban-sao-hoan-hao-cua-chinh-minh-de-danh-lua-ke-san-moi-20250907123552633.chn
