Nếu phải chọn một khoảnh khắc khởi đầu cho thời đại hàng không – không chỉ là về mặt kỹ thuật, mà cả về mặt pháp lý và công nhận – thì ngày 22 tháng 5 năm 1906 chắc chắn là một mốc không thể bỏ qua.
Đó là ngày Cục Bằng sáng chế Hoa Kỳ chính thức công nhận phát minh của Wilbur và Orville Wright , hai anh em đến từ Dayton, Ohio, với bằng sáng chế số 821,393 cho “một chiếc máy bay có thể điều khiển được trong không khí”.
Sự kiện này đánh dấu lần đầu tiên trong lịch sử, một thiết bị bay nặng hơn không khí có khả năng cất cánh, điều khiển và duy trì đường bay – được công nhận về mặt pháp lý.
Điều thú vị là, bản thân “chuyến bay đầu tiên” đã diễn ra từ ngày 17 tháng 12 năm 1903 , khi chiếc Flyer I do anh em nhà Wright chế tạo, đã bay được khoảng 12 giây với quãng đường 36,5 mét tại Kill Devil Hills , gần Kitty Hawk, Bắc Carolina.
Tuy nhiên, trong suốt nhiều năm sau đó, họ không được công nhận rộng rãi. Nhiều người hoài nghi, nhiều nhân chứng không đủ tin cậy, và hình ảnh kỹ thuật còn quá xa lạ với công chúng đương thời.
Chỉ đến khi tấm bằng sáng chế được cấp vào năm 1906, cả thế giới mới bắt đầu thực sự lắng nghe câu chuyện của hai người thợ làm xe đạp dám mơ mộng bay lên trời.
Cỗ máy bay đầu tiên và nguyên lý điều khiển chưa từng có
Không như nhiều người tưởng rằng bằng sáng chế này là cho “chiếc máy bay đầu tiên”, thực chất bằng sáng chế số 821,393 tập trung vào một yếu tố rất then chốt: hệ thống điều khiển ba trục – tức khả năng điều chỉnh hướng ngang (yaw), hướng dọc (pitch) và hướng lật (roll) của một thiết bị bay.
Đây là yếu tố làm nên sự khác biệt giữa “một món đồ chơi bay trong gió” với “một cỗ máy bay có thể điều khiển và đưa con người đến bất kỳ đâu”.
Bằng cách phát triển một cơ cấu có thể xoắn cánh – thứ sau này được thay thế bằng cánh tà (aileron) – anh em Wright đã mô phỏng được chuyển động giống như cách chim thay đổi góc cánh khi lượn.
Cộng thêm hệ thống lái phía sau và điều chỉnh trọng tâm, chiếc Flyer không chỉ bay được mà còn có thể quay đầu, hạ cánh và điều chỉnh độ cao – những kỹ năng tối quan trọng với bất kỳ thiết bị hàng không nào sau này.
Từ tiệm sửa xe đạp đến đỉnh cao công nghệ thế giới
Wilbur và Orville Wright không xuất thân từ học viện khoa học hay viện kỹ thuật danh giá nào. Họ điều hành một tiệm sửa xe đạp nhỏ ở Dayton, Ohio – và dành toàn bộ thời gian rảnh để nghiên cứu khí động học.
Họ mày mò từ việc chế tạo đường hầm gió thủ công , thử nghiệm hơn 200 mô hình cánh , cho đến khi có được thiết kế tối ưu. Họ không chỉ chế tạo máy bay, mà còn thiết kế động cơ nhẹ phù hợp với khả năng nâng, điều chưa ai từng làm được thời điểm đó.
Năm 1903, Flyer I cất cánh, nhưng phải mất gần ba năm sau , với hàng loạt tài liệu, tranh luận và chứng minh, anh em nhà Wright mới được cấp bằng sáng chế.
Đây không chỉ là sự công nhận về kỹ thuật, mà còn là “lá chắn pháp lý” giúp họ bảo vệ công nghệ của mình khỏi các vụ sao chép, vốn nở rộ nhanh chóng khi ngành hàng không bắt đầu thu hút sự chú ý toàn cầu.
Cuộc chiến pháp lý trên bầu trời
Điều ít người biết là ngay sau khi bằng sáng chế được cấp, anh em nhà Wright đã vướng vào hàng loạt cuộc chiến pháp lý với các kỹ sư, nhà đầu tư và thậm chí cả các chính phủ về quyền sở hữu công nghệ điều khiển bay.
Một trong những vụ kiện nổi tiếng là với Glenn Curtiss , người phát triển một dòng máy bay cạnh tranh và từ chối thừa nhận hệ thống điều khiển của Wright là thiết yếu.
Các cuộc kiện tụng kéo dài nhiều năm, làm chậm sự phát triển của hàng không Mỹ trong khi châu Âu – đặc biệt là Pháp – lại tiến nhanh trong việc phát triển máy bay cho mục đích quân sự và dân dụng.
Dù vậy, ảnh hưởng của phát minh ban đầu vẫn không thể phủ nhận, và lịch sử cuối cùng đã xướng tên anh em nhà Wright như những người đầu tiên đưa loài người lên trời bằng một cỗ máy nặng hơn không khí có thể điều khiển được .
Di sản vĩnh cửu và sự ghi nhận toàn cầu
Ngày nay, Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO) và Liên đoàn Hàng không Quốc tế (FAI) đều công nhận chuyến bay năm 1903 của Wright là “chuyến bay đầu tiên được điều khiển, duy trì và thành công bằng thiết bị bay nặng hơn không khí” .
Còn ngày 22 tháng 5 năm 1906 được xem là thời khắc hợp pháp hóa giấc mơ bay của nhân loại , khi bằng sáng chế được cấp và con người chính thức bước vào kỷ nguyên chinh phục bầu trời bằng máy móc.
Di sản của hai anh em Wright hiện diện ở khắp nơi – từ sân bay quốc tế Dayton , đến bảo tàng Hàng không Quốc gia Mỹ , và cả những bài học trong sách giáo khoa cho trẻ em trên toàn thế giới.
Chiếc máy bay của họ – dù thô sơ và mỏng manh – vẫn là biểu tượng bất diệt của niềm tin, sự kiên trì và khả năng biến điều không tưởng thành hiện thực.
Nguồn tin: https://genk.vn/khong-hoc-dai-hoc-khong-co-von-nhung-hai-anh-em-nay-da-tao-ra-duoc-chiec-may-bay-dau-tien-cua-the-gioi-20250522091756676.chn
