Trong suốt 18 năm, một người thợ máy xe tải ở bang Wisconsin, Mỹ đã thực hiện điều mà nhiều người coi là điên rồ: ông tự tiêm nọc độc rắn vào cơ thể mình hàng trăm lần, bất chấp những rủi ro tiềm ẩn đến tính mạng.
Nhưng chính hành động tưởng như liều lĩnh đó lại trở thành một bước ngoặt lớn trong y học, giúp mở ra hướng đi mới cho việc tạo ra loại thuốc giải độc rắn phổ quát đầu tiên trên thế giới. Người đàn ông ấy tên là Tim Friede và máu của ông giờ đây đang góp phần cứu sống hàng ngàn sinh mạng con người khỏi lưỡi hái tử thần mang tên rắn độc.
Tim Friede không phải là nhà khoa học, càng không phải là bác sĩ. Ông là một thợ máy bình thường, sống tại Wisconsin. Nhưng trong suốt gần hai thập kỷ, ông đã dấn thân vào một hành trình phi thường: tự miễn dịch bằng nọc độc rắn.
Trên kênh YouTube cá nhân, ông đăng tải những video quay lại cảnh mình bị rắn độc cắn, trong đó có cả những loài rắn được xếp vào hàng nguy hiểm nhất thế giới như rắn mamba đen hay rắn hổ mang chúa.
Với hơn 800 lần tự tiêm nọc độc vào người, ông đã khiến hệ miễn dịch của cơ thể tự học cách sản sinh ra các kháng thể đối phó với độc tố.
Trong những năm đầu, hành động của Tim Friede bị dư luận xem là trò ngông cuồng, thậm chí là mạo hiểm vô ích. Nhưng các nhà khoa học đã nhìn thấy giá trị to lớn từ cơ thể ông, một “phòng thí nghiệm sống” đã tiếp xúc với nọc độc của hàng chục loài rắn khác nhau.
Từ máu của ông, các nhà nghiên cứu đã chiết xuất ra các kháng thể quý giá có khả năng chống lại nọc độc của nhiều loại rắn nguy hiểm nhất hành tinh. Đây là một bước tiến quan trọng trong việc phát triển thuốc giải độc rắn không còn phụ thuộc vào từng loài riêng biệt nữa.
Nhóm nghiên cứu đã tập trung vào 19 loài rắn được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) phân loại là nguy hiểm bậc nhất, bao gồm rắn hổ mang, mamba đen, taipan ven biển, rắn đen Papua, và nhiều loài khác.
Thông thường, mỗi loại rắn tạo ra nọc độc gồm hàng chục protein độc tố khác nhau, khiến việc phát triển thuốc giải trở nên cực kỳ phức tạp và đặc thù. Thế nhưng, nhờ quá trình tiếp xúc liên tục và đa dạng với nọc độc trong nhiều năm, hệ miễn dịch của Tim đã tạo ra những kháng thể có khả năng kháng lại nhiều loại độc tố cùng lúc, điều mà trước đây các phương pháp thông thường rất khó làm được.
Để kiểm nghiệm hiệu quả, các nhà khoa học đã đưa từng kháng thể của Tim vào cơ thể chuột thí nghiệm, sau đó tiêm nọc độc từ từng loài rắn để xác định phản ứng. Qua nhiều thử nghiệm, họ đã chọn ra hai loại kháng thể có khả năng chống lại nhiều loại nọc độc khác nhau.
Kết hợp với một phân tử nhỏ tên là varespladib, chất đang được nghiên cứu để ức chế hoạt động của một số enzyme độc tố, nhóm nghiên cứu đã tạo ra một công thức thuốc giải. Hỗn hợp này đã giúp chuột sống sót sau khi bị tiêm nọc độc của 13 trong số 19 loài rắn, và cung cấp khả năng bảo vệ một phần đối với 6 loài còn lại.
Jacob Glanville, tác giả chính của nghiên cứu, cho biết họ đang tiếp tục tìm kiếm thành phần thứ tư để nâng hiệu quả bảo vệ lên mức tối đa. “Khi đạt đến ba thành phần, chúng tôi đã có khả năng bảo vệ đáng kể với phần lớn các loài rắn. Nhưng khi nhìn vào danh sách, chúng tôi tự hỏi: thành phần thứ tư là gì? Nếu chúng tôi tìm ra, liệu có thể đạt được một loại thuốc giải độc phổ quát thực sự không?”, Glanville chia sẻ.
Điểm đáng chú ý là phương pháp dùng máu người để tạo kháng thể có nhiều lợi thế hơn cách làm truyền thống. Trước đây, phần lớn thuốc giải độc được sản xuất bằng cách tiêm nọc độc vào ngựa hoặc cừu, rồi chiết xuất kháng thể từ máu của chúng.
Tuy nhiên, phương pháp này có nguy cơ gây phản ứng phụ khi truyền vào cơ thể người, bởi kháng thể không phải của con người. Ngoài ra, các kháng thể động vật thường rất đặc hiệu, chỉ hiệu quả với một số loài rắn cụ thể, thậm chí có sự khác biệt giữa rắn cùng loài nhưng ở khu vực địa lý khác nhau.
Trong khi đó, nhờ Tim Friede từng tiếp xúc với nhiều loại nọc rắn từ khắp nơi, kháng thể của ông mang tính phổ quát cao hơn và an toàn hơn khi sử dụng trên người.
Nghiên cứu đã được công bố trên tạp chí khoa học danh tiếng Cell Press . Trong tương lai gần, nhóm tác giả đặt mục tiêu tạo ra một loại thuốc giải độc phổ quát có thể sử dụng trong nhiều tình huống khẩn cấp, đặc biệt tại các quốc gia đang phát triển, nơi rắn cắn vẫn là nguyên nhân gây tử vong cao mà hệ thống y tế chưa đủ điều kiện lưu trữ nhiều loại thuốc giải đắt đỏ và dễ hỏng. Ví dụ, tại Ấn Độ, nơi có tới khoảng 60 loài rắn độc sinh sống, một loại thuốc giải chung có thể tạo ra bước ngoặt lịch sử, giảm thiểu đáng kể số ca tử vong do rắn cắn.
Peter Kwong, đồng tác giả nghiên cứu từ Đại học Columbia cũng cho biết họ đang thử nghiệm các công thức khác nhau để tìm ra “cocktail” tối thiểu nhưng đủ hiệu quả để bảo vệ cơ thể trước đa dạng các loại nọc độc.
Trong tương lai, họ có thể tạo ra một hoặc hai loại thuốc giải: một dành cho các loài rắn hổ mang (đặc biệt phổ biến ở châu Á và châu Phi), và một dành cho rắn lục (thường gặp ở châu Mỹ và Đông Nam Á), nhằm phù hợp với tình hình rắn cắn theo khu vực địa lý.
Câu chuyện của Tim Friede là một ví dụ đặc biệt hiếm hoi trong lịch sử y học, nơi một cá nhân không chuyên, bằng sự kiên trì và lòng tin vào khoa học, đã góp phần vào một đột phá quan trọng có khả năng cứu sống hàng trăm ngàn người mỗi năm.
Hành trình của ông, từ một “kẻ liều mạng YouTube” trở thành người hiến máu cho thuốc giải rắn phổ quát, là minh chứng rõ ràng rằng khoa học có thể đến từ bất kỳ ai, bất kỳ đâu, miễn là họ dám dấn thân và sẵn sàng chịu đựng vì một mục tiêu lớn lao hơn bản thân mình.
Nguồn tin: https://genk.vn/nguoi-dan-ong-tu-tiem-noc-doc-suot-18-nam-va-khien-cho-mau-tro-thanh-thuoc-giai-cuu-song-duoc-hang-ngan-nguoi-khoi-luoi-hai-tu-than-mang-ten-ran-doc-20250504121113494.chn
