Cho đến những năm 1960, biển Aral vẫn còn là một trong những hồ nước nội địa lớn nhất hành tinh, với diện tích lên tới 68.000 km², lớn hơn cả diện tích của một số quốc gia. Nếu tồn tại ở quy mô đó cho đến ngày nay, Aral sẽ là hồ nước lớn thứ ba thế giới, chỉ sau biển Caspi và hồ Superior. Thế nhưng sau bảy thập kỷ, gần như toàn bộ mặt nước đã biến mất, để lại một vùng sa mạc khô cằn được gọi bằng cái tên bi thảm: sa mạc Aralkum – sa mạc trẻ nhất Trái Đất.
Bi kịch bắt đầu từ thời kỳ Liên Xô, khi hai con sông Syr Darya và Amu Darya – nguồn cung cấp nước chính cho biển Aral – bị chuyển dòng để phục vụ cho các hệ thống tưới tiêu quy mô lớn tại vùng Trung Á. Ban đầu chỉ là suy giảm lưu lượng nước, nhưng đến cuối những năm 1980, toàn bộ hồ đã bị chia đôi: phần Large Aral ở phía nam và Small Aral hoàn toàn nằm trong lãnh thổ Kazakhstan.
Sự suy tàn chưa dừng lại ở đó. Large Aral tiếp tục tách thành hai nhánh đông và tây. Đến nay, nhánh phía đông đã hoàn toàn biến mất, để lại vùng đất trắng xóa vì muối phủ – nơi từng là đáy hồ, nay trở thành sa mạc. Những bức ảnh vệ tinh ghi lại cảnh tượng này không khác gì một vùng hậu tận thế.
Tác động môi trường là không thể tránh khỏi. Ngành đánh bắt cá từng phát triển thịnh vượng nơi đây đã sụp đổ. Khí hậu vi mô trong khu vực biến đổi rõ rệt: mùa hè nóng hơn, mùa đông lạnh hơn, và tệ nhất là các cơn bão bụi muối thổi bay qua hàng trăm kilomet mỗi năm, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của người dân.
Phần phía nam của biển Aral hiện cũng đang dần cạn kiệt hoàn toàn. Tuy nhiên, vẫn còn những nỗ lực cứu vãn phần còn lại: đặc biệt là dự án Kok-Aral Dike, một con đập được xây dựng nhằm ổn định lưu lượng nước sông Syr Darya đổ vào Small Aral. Kết quả là, mực nước tại Small Aral đã tăng thêm 4 mét trong vòng 20 năm qua – một tia hy vọng nhỏ nhoi giữa bức tranh đầy ảm đạm.
Biển Aral từng là một kỳ quan địa lý, một ví dụ hiếm hoi về hồ nước mặn khổng lồ tồn tại giữa vùng đất khô hạn. Giờ đây, nó là biểu tượng sống động cho hậu quả môi trường của những quyết định sai lầm trong quản lý tài nguyên – và một lời cảnh báo rõ ràng rằng: thiên nhiên không thể bị điều khiển vô tội vạ mà không phải trả giá.
Nguồn tin: https://genk.vn/tung-la-bien-noi-dia-khong-lo-nay-chi-con-la-bai-muoi-kho-can-chuyen-gi-da-xay-ra-voi-bien-aral-20250426105036232.chn
