Khủng hoảng không thể ngăn Tây Ban Nha thống trị bóng đá

Tại Euro 2024 trên đất Đức hè này, Tây Ban Nha không phải ứng viên số một, nhưng đã vô địch thuyết phục, với kỷ lục bảy trận toàn thắng. Đội cũng trình làng một thế hệ ngôi sao mới, trẻ trung như Lamine Yamal, Nico Williams, Dani Olmo, Marc Cucurella, Le Normand, Fabian Ruiz…

Đoàn quân của Luis De la Fuente chơi thứ bóng đá hấp dẫn để đánh bại bốn đội từng vô địch thế giới, lần lượt là Italy 1-0 vòng bảng, rồi thắng cùng tỷ số 2-1 từ tứ kết trước Đức, Pháp và Anh. Chiến thắng của đội tuyển nam ở chung kết diễn ra 11 tháng sau khi các cô gái Tây Ban Nha hạ Anh 1-0 để vô địch World Cup nữ 2023 tại Australia & New Zealand.

Tuy nhiên, ngôi hậu ở New Zealand đã bị che mờ bởi hành vi thiếu chuẩn mực của Chủ tịch Liên đoàn bóng đá Tây Ban Nha (RFEF) lúc ấy là Luis Rubiales, khi hôn môi tiền vệ Jenni Hermoso, ngay ở lễ trao cup. Hai tháng sau, Rubiales bị FIFA cấm tham gia các hoạt động bóng đá ba năm và phải hầu tòa ở Tây Ban Nha vì tấn công tình dục, dù ông phủ nhận cả hai cáo buộc.

Nhưng chính Rubiales lại người bổ nhiệm De la Fuente, sau khi Tây Ban Nha bị loại ở vòng 1/8 World Cup 2022, và đối mặt nhiều chỉ trích lúc đầu. Người kế nhiệm Pedro Rocha cũng không hơn khi bị điều tra vì tham nhũng như Rubiales, với việc cảnh sát đột kích bất ngờ vào văn phòng RFEF hồi tháng 3/2024.

Bóng đá xứ bò tót cũng còn nhiều bất ổn khác. Real Madrid thống trị La Liga và Champions League, nhưng Chủ tịch Florentino Perez vẫn ấp ủ dự án Super League và không ngại đối đầu LĐBĐ châu Âu (UEFA).

Barca ngập trong nợ nần. Tháng 3/2023, đội bị phát hiện hối lộ 7,3 triệu USD cho cựu phó Chủ tịch Hội đồng trọng tài (CTA) Jose Maria Enriquez Negreira, từ năm 2001 đến 2018. Nhiều lãnh đạo Barca và Negreira bị truy tố vì tội tham nhũng, vi phạm lòng tin và làm giả hồ sơ kinh doanh.

Trong khi đó, nạn phân biệt chủng tộc vẫn nhức nhối ở La Liga, đỉnh điểm là vụ Vinicius bị CĐV Valencia lăng mạ tháng 5/2023. Bóng đã nữ nổi lên câu chuyện phân biệt giới tính, khi các cầu thủ cho rằng không được RFEF đối xử công bằng với đồng nghiệp nam, dẫn đến từ chối dự World Cup nữ 2023. Tây Ban Nha đã đến New Zealand với đội hình yếu hơn nhiều dự kiến, nhưng vẫn vô địch.

Những bất ổn không ngăn bóng đá Tây Ban Nha thành công hai năm qua, ở mọi cấp độ. Một giám đốc thể thao nói với báo Mỹ Athletic rằng, người Tây Ban Nha có thể chỉ trích các lãnh đạo cả ngày, nhưng đất nước vẫn ít nhiều hoạt động tốt, trong đó có Liên đoàn bóng đá. “Người Tây Ban Nha quen sống trong một xã hội có ít người lãnh đạo”, vị này cho hay.

Những chiếc cup là minh chứng cho cách vận hành bằng kinh nghiệm tập thể và thể chế riêng của bóng đá Tây Ban Nha. Vụ bê bối của Rubiales không phải điều mới mẻ với bóng đá Tây Ban Nha, vốn đầy rẫy tranh cãi hàng chục năm qua. Những lãnh đạo quản lý cấp cao đánh mất uy tín cũng không làm hỏng hệ thống dồi dào nhà quản lý, HLV và hệ thống đào tạo trẻ chất lượng.

Liên đoàn hay các giải chuyên nghiệp quản lý tệ không ảnh hưởng đến quá trình các tài năng trẻ được rèn giũa ở các CLB nhỏ, thậm chí ở đường phố, sau đó chuyển đến những lò đào tạo hàng đầu tại Madrid với Real, ở Catalonia với Barca, hay xứ Basque với Athletic Bilbao. Các tuyến trẻ Tây Ban Nha vẫn đang thống trị ở các giải đấu quốc tế, kể từ khi lứa Pep Guardiola và Luis Enrique giành HC vàng Olympic 1992 trên sân nhà.

Lứa Xavi và Iker Casillas đã vô địch giải trẻ thế giới của FIFA, sau này là U20 World Cup, vào năm 1999. Sau đó, Tây Ban Nha tám lần vô địch U19 Euro từ năm 2002 đến 2019, với các lứa thế hệ vàng của Fernando Torres, David Silva, Gerrard Pique, Sergio Ramos, rồi Alvaro Morata, Thiago đến Unai Simon, Dani Olmo.

Bóng đá nữ Tây Ban Nha đã vô địch U17 World Cup 2018, U20 World Cup 2022, World Cup 2023. Ngôi sao sáng giá nhất là Salma Paralluelo – người khiến thế giới bóng đá choáng ngợp tại New Zealand hè năm trước, như Lamine Yamal tại Đức hè này. Các cô gái Tây Ban Nha còn giành năm chức vô địch U17 Euro từ năm 2010 đến 2024, với thế hệ vàng Alexia Putellas, Ona Battle, Teresa Abelleira và Aitana Bonmati. Quả Bóng Vàng nữ lần đầu được trao năm 2018, và qua năm lần trao giải, Tây Ban Nha đoạt ba, thuộc về Putellas (2021, 2022) và Bonmati (2023).

Tây Ban Nha – Nhà vô địch không cần siêu sao

Chìa khóa tiếp theo của Tây Ban Nha là tìm ra được triết lý bóng đá riêng. Triết lý ấy được đồng bộ vào toàn bộ hệ thống, từ CLB đến ĐTQG, để bất cứ cầu thủ nào cũng có thể thích nghi ngay.

Quốc gia với ngành du lịch phát triển bậc nhất thế giới này không ngại mở cửa và du nhập những cái mới, như mở đầu cho công cuộc đưa các cầu thủ Nam Mỹ đến với lục địa già từ những năm 1950. Bên cạnh đó, họ cũng sẵn sàng đón nhận nhiều tư tưởng bóng đá lớn khắp thế giới.

Ngoài trường phái Hà Lan của Johan Cruyff, Tây Ban Nha đón nhận trường phái Argentina với Cesar Menotti và Carlos Bilardo, trường phái Serbia của Radomir Antic, trường phái Anh với John Toshack, trường phái Itay của Fabio Capello và Arrigo Sacchi. Tây Ban Nha học mọi thứ từ tấn công Hà Lan, phòng ngự Italy, thể chất Anh, tiểu xảo Nam Mỹ, chuẩn bị từ có bóng đến không bóng. Tinh hoa hội tụ lại trong thứ bóng đá mà Pep Guardiola đã trình làng ở Barca từ 2008.

“Tiki-Taka” hay kiểm soát bóng đã bùng nổ ở giai đoạn 2008 và 2012, giúp Barca thống trị châu Âu, còn Tây Ban Nha trở thành đội đầu tiên vô địch liền ba giải lớn, với một World Cup và hai Euro. Lối chơi này thành trào lưu, lan sang cả bóng đá nữ. Khi thứ bóng đá ấy tưởng lỗi thời, De la Fuente lại biết cách kết hợp nó với tấn công trực diện và phóng khoáng của những cầu thủ trẻ trung như tại Euro 2024.

Việc truyền bá triết lý phải dựa vào những chiến lược gia hay những nhà quản lý. Thực tế, các HLV và giám đốc điều hành Tây Ban Nha hiện được săn đón khắp thế giới nhờ chuyên môn cao.

Guardiola đã giúp Man City thống trị bóng đá Anh, với trợ giúp từ một nhóm lãnh đạo cũ từng làm việc tại Barca. Một nhóm khác thì đang xây dựng điều ấy ở Mỹ, xung quanh siêu sao Lionel Messi tại Inter Miami. Các HLV Tây Ban Nha cũng đóng vai trò xây dựng và thực hiện kế hoạch để chủ nhà Qatar hướng đến World Cup 2022.

Nhiều CLB hàng đầu khác đều thay đổi số phận cùng HLV Tây Ban Nha mùa qua. Unai Emery giúp Aston Villa đủ điều kiện dự Champions League lần đầu tiên sau 41 năm. Xabi Alonso giúp Leverkusen vô địch Bundesliga, chấm dứt 11 năm Bayern thống trị sân chơi này.

“Trình độ HLV Tây Ban Nha rất cao”, một người đại diện nói với Athletic. “Trước Euro 2024, không ai tưởng tượng được Tây Ban Nha sẽ chơi tốt như thế dưới dự dẫn dắt của De La Fuente.

Luật công bằng tài chính cũng được cho là giúp Tây Ban Nha khai thác tốt hơn tài năng trẻ. Chủ tịch La Liga Javier Tebas tự hào khi áp dụng nghiêm ngặt luật lệ này, buộc các CLB trong nước phải chi tiêu dựa vào năng lực tài chính thực tế. Việc Barca nợ nần được xem là phước lành, giúp những tài năng trẻ từ học viện như Pedri, Gavi, Lamine Yamal và Fermin Lopez có cơ hội chơi cho đội một. Nếu đội nhà vẫn dư dả, họ có thể vẫn sẽ vô danh và chứng kiến Barca chi hàng trăm triệu USD mua các cầu thủ từ bên ngoài.

Điều luật này cũng khiến các CLB khó giữ cầu thủ và HLV Tây Ban Nha giỏi, trừ Barca và Real Madrid. Nhưng nó dường như không ảnh hưởng lớn. Các CLB Tây Ban Nha phải liên tục làm mới khi nhiều cầu thủ rời đi, nhưng đồng nghĩa cho ra mắt thêm những tài năng trẻ mới.

Sự ra đi của các tài năng cũng củng cố vị thế của bóng đá Tây Ban Nha. Rời khỏi vỏ bọc giúp cầu thủ thích nghi và hiểu biết đa dạng hơn về các nền bóng đá. Những cầu thủ chuyển đến Ngoại hạng Anh như Rodri tiến bộ nhanh chóng, và cạnh tranh hơn. Aymeric Laporte chơi cho Al Nassr ở một nền bóng đá bị đánh giá thấp như Arab Saudi Một số thậm chí rời đi rất sớm, như Dani Olmo thi đấu ở Croatia và Đức, hay Fabian Ruiz ở Italy và Pháp, nhưng tất cả đều thể hiện xuất sắc tại Euro 2024.

Trung Thu