Tỷ giá USD/VND chỉ giảm 5% trong 2 năm qua là ít, khó cho xuất khẩu phục hồi, Việt Nam có thể mất ngành sợi nếu không được hỗ trợ

Sáng 14/3, Thủ tướng Phạm Minh Chính và Phó Thủ tướng Lê Minh Khái đã chủ trì Hội nghị triển khai nhiệm vụ điều hành chính sách tiền tệ năm 2024 tập trung tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, thúc đẩy tăng trưởng và ổn định kinh tế vĩ mô. 

Trong Hội nghị nói trên, ông Lê Tiến Trường, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) tham luận từ góc độ, góc nhìn của ngành kinh tế xuất khẩu cạnh tranh với nhiều quốc gia khác nhau và có thị trường phát triển. 

Ông Trường cho biết, dữ liệu được tập đoàn thu thập từ số liệu hoạt động của các doanh nghiệp tập đoàn dệt may. Với hạn chế này, tham luận của tập đoàn có thể có cái nhìn chưa tổng thể về toàn bộ vĩ mô của nền kinh tế.

Thứ nhất, so sánh tỷ giá giữa nội tệ của top 5 các nước xuất khẩu dệt may của Thế giới. Trong 2 năm sau đại dịch COVID-19, các quốc gia xuất khẩu dệt may lớn như Trung Quốc, Việt Nam, Ấn Độ, Banglades, Thổ Nhĩ Kỳ đều có xu thế kích thích xuất khẩu.

Bốn quốc gia kia sử dụng công cụ khá mạnh là giảm giá đồng nội tệ để xuất khẩu. Đứng riêng góc độ tỷ giá, hàng dệt may của Việt Nam đã đắt so với các quốc gia trong top 5 cỡ khoảng 15%. Đây là nguyên nhân trong 2 năm 2022, 2023, ngành xuất khẩu dệt may giảm đến 10%, và là nước giảm nhiều nhất trong 5 nước xuất khẩu dệt may.

Thứ hai là về chính sách lãi suất và tín dụng. Nhìn chung hiện nay lãi suất của các quốc gia ở mức 3,5%. Tại Việt Nam, mức vay trung bình khoảng 7% với doanh nghiệp tốt và khoảng 9% đối với doanh nghiệp xấu. 

Banglades hiện nay lãi suất khoảng 8%, nhưng lạm phát trên 10%, nên xét về lãi suất thực dương thì Việt Nam đang là lãi suất thực dương nhất trong các nước xuất khẩu dệt may. Riêng trong Việt Nam thì lãi suất phải trả cho các ngân hàng năm 2023 của Vinatex tăng 10% so với năm 2022, trong khi tổng dư nợ giảm 11%.

Điều đó có nghĩa là so với năm 2022 thì giá vốn đắt hơn. So với năm 2021 có hỗ trợ, lãi phải trả tăng 30%. 

“Đối với các hợp đồng tín dụng mà tập đoàn đang có trong tháng 1, 2/2024 đến giờ cũng chưa cho thấy được tổng lãi phải trả năm 2024 sẽ thấp đi so với năm 2023” – Ông Trường cho biết.

Điểm đặc biệt là các doanh nghiệp dệt may không khó tiếp cận tín dụng vì bản chất doanh nghiệp dệt may có đơn hàng thì có lời, nhưng trong suốt 18 tháng qua ngành khó khăn là ngành sản xuất nguyên liệu.

Trong đó ngành sợi toàn thế giới lỗ, không chỉ riêng ở Việt Nam. Năm 2022 tiếp cận vốn dễ, năm 2023 khó hơn và đặc biệt giai đoạn cuối năm 2023, đầu năm 2024, việc xem xét hạn mức tín dụng 2024 đối với các doanh nghiệp ngành sợi diễn ra rất khó khăn.

Hiện nay tất cả các ngân hàng đều giảm hạn mức cho vay với công ty sợi, hoặc yêu cầu có tài sản đảm bảo 100% với khoản vay ngắn hạn năm 2024. Năm 2023 tính chung giá trị tài sản đảm bảo cho các khoản vay chỉ khoảng 20%, còn năm nay yêu cầu phải 100% hoặc áp dụng chính sách trả được 10 thì cũng chỉ được vay lại 8 hoặc 9 phần.

Ông Trường cho biết, đối với nhóm sợi hiện nay, một số đơn vị ngân hàng TMCP Nhà nước cho vay với lãi suất khoảng 7%, ngân hàng TMCP ngoài Nhà nước cho vay với lãi suất khoảng 9%. 

Về chính sách hỗ trợ khác thì hiện nay các nước như Trung Quốc đang duy trì chính sách hỗ trợ rất mạnh giá điện. Đối với ngành sợi, Trung Quốc đang áp dụng mức giá 4 cent/kw, chỉ bằng 50% của Việt Nam và áp dụng hỗ trợ 50% giá vận tải nội địa, kể từ 1/3/2023 khi mở cửa đến giờ.

“Do đó, nếu không có sự hỗ trợ của ngân hàng, chỉ đạo của Chính phủ và các Bộ, ngành thì chúng ta có thể mất đi ngành sợi”, ông Trường nhận định và dẫn chứng: “Ngành sợi của chúng ta hiện nay có 10 triệu cọc sợi. Giá trị tài sản như đầu tư mới khoảng 6 tỷ USD, giá trị còn lại khoảng 3 tỷ USD và hiện nay mỗi năm đang trả ngân hàng khoảng 300 triệu USD.

Nếu chúng ta giảm hạn mức thì nghe có thể an toàn về phương diện ngắn hạn, nhưng thực ra mất an toàn về vốn dài hạn, bởi vì không sản xuất thì không có tiền trả vay dài hạn trước đây”.

Bên cạnh đó, ngành sợi cũng đang duy trì 150.000 lao động, tiền lương trả cho công nhân khoảng 1 tỷ USD, đặc biệt ngành sợi dùng điện nhiều, 1 năm đang trả khoảng 500 triệu USD tiền điện.

Ông Trường cho rằng, đây là câu chuyện của chu kỳ kinh tế toàn cầu, các doanh nghiệp sợi đều bị như vậy nên cần tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp sợi trong năm 2024, không giảm hạn mức tín dụng và cũng không yêu cầu tài sản bảo đảm cố định, để duy trì được sản xuất.

Theo ông Trường, hiện nay lãi suất giảm nhưng tiếp cận giải ngân rất khó. Mặt khác, thực tế thị trường năm 2023 khó khăn hơn nhiều so với năm 2021, 2022 do Trung Quốc mở cửa và họ là quốc gia cạnh tranh lớn nhất của thế giới. Đến tháng 12/2023, báo cáo của Trung Quốc cho biết mới chỉ huy động được 60% công suất ngành dệt may nên họ tiếp tục chính sách hỗ trợ để nâng cao tỷ lệ.

Theo đó, ông Trường cho rằng: “Câu chuyện về có chính sách hỗ trợ như thời kỳ COVID-19 đối với giai đoạn phục hồi này cũng hết sức quan trọng cho các ngành xuất khẩu”.

“Và chính sách cuối cùng liên quan đến tỷ giá. 2 năm vừa rồi tỷ giá chỉ giảm 5% thì các ngành xuất khẩu đang gặp rất nhiều khó khăn so với các quốc gia khác. Chúng tôi cũng không dám nói nên giảm đi bao nhiêu, nhưng có lẽ 5% thì ít và khó cho các ngành xuất khẩu phục hồi”, ông Trường nói.