Áp lực dành cho startup ‘kỳ lân’ của tỷ phú

Ngày 14/4/2023, mạng xã hội tại Việt Nam bị phủ kín bởi sắc xanh cyan của một hãng taxi mới xuất hiện mang tên Xanh SM. Đó là ngày CTCP Di chuyển xanh và thông minh GSM chính thức đưa hãng Taxi thuần điện đầu tiên tại Việt Nam đi vào hoạt động sau 1 tháng chạy thử trên các con đường của Hà Nội.

GSM được thành lập bởi Chủ tịch Tập đoàn Vingroup Phạm Nhật Vượng chỉ một tháng rưỡi trước ngày ra mắt. Là một trong 3 cổ đông sáng lập, ông Vượng đã dùng 50,8 triệu cổ phiếu VIC của Vingroup để góp vốn cho GSM. Sau 2 lần tăng vốn, vốn điều lệ hiện tại của GSM hơn 5.947 tỷ đồng, trong đó Vingroup nắm 5%.

Nguyễn Văn Thanh – Tổng giám đốc toàn cầu của GSM sinh năm 1992. Anh từng làm Phó tổng giám đốc của VinBus, sau đó là Phó tổng giám đốc VinFast phụ trách xe máy điện, trước khi chuyển sang ‘startup’ của tỷ phú giàu nhất Việt Nam, với mục tiêu xây dựng thêm một thương hiệu Việt Nam vươn tầm thế giới trong ngành vận chuyển.

Chỉ trong vòng 8 tháng, Xanh SM tạo nên nhiều kỷ lục trong ngành vận chuyển hành khách, từ ô tô cho đến xe máy. Nhưng đến tháng cuối năm, ‘startup’ này vẫn kịp tung ra một ‘cú đấm’ mới vào lĩnh vực giao hàng.

Đầu tháng 12, GSM ra mắt Xanh Express – dịch vụ giao hàng bằng xe máy điện, triển khai đồng thời tại 5 tỉnh, thành phố đang vận hành dịch vụ Xanh SM Bike là Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Bình Dương và Đồng Nai.

“Trước mắt, Xanh Express nhắm vào tệp khách hàng C2C giao hàng tức thời, tiếp đến là các SME và microSME, tức là những nhà bán hàng nhỏ và siêu nhỏ.– Nguyễn Văn Thanh chia sẻ tại văn phòng trụ sở của GSM ở Long Biên (Hà Nội).

Theo CEO của GSM, mảng taxi có thể chịu ít cạnh tranh từ các ‘ông lớn’, còn mảng 2 bánh – bao gồm cả vận chuyển hành khách và giao vận – thì cực kỳ nhạy cảm và cạnh tranh khốc liệt. Ít nhất có 5 doanh nghiệp lớn đang thống trị mảng này và chủ yếu là DN nước ngoài, đó là Shopee, Grab, Ahamove, Be, Gojek.

Trong một bối cảnh như thế, lợi thế đầu tiên của XanhExpress là thừa hưởng thương hiệu của xe taxi Xanh SM cũng như chất lượng dịch vụ. Dịch vụ giao hàng không tốt cũng sẽ ảnh hưởng đến trải nghiệm của khách hàng và gây ảnh hưởng đến doanh thu của shop bán hàng, cho nên việc lựa chọn đơn vị giao hàng không hẳn chỉ là tìm một nhà cung cấp nào đó trên một ấn phẩm quảng cáo là xong.

Lợi thế thứ 2 là đội ngũ tài xế xe máy của Xanh SM đã và đang là lực lượng ‘đáng gờm’ trên thị trường. Với kế hoạch phát triển đội xe có quy mô lên tới 90.000 xe máy điện, đội ngũ này không chỉ có sức mạnh của số lượng mà cũng là đội ngũ có kinh nghiệm được đào tạo văn hóa phục vụ chuyên nghiệp.

Lợi thế thứ 3 mà Xanh Express dùng để cạnh tranh, chính là giá. Theo thông báo, mức giá giao hàng mà Xanh Express đưa ra là 14.000 đồng cho 2km đầu, từ km tiếp theo giá cước là 5.000 đồng/km. Mức giá này tương đương, thậm chí thấp hơn đôi chút so với các ứng dụng giao hàng khác trên thị trường.

Bên cạnh đó, đơn vị này còn tuyên bố chính sách bồi hoàn cho tài xế khi bị ‘bom hàng’.

“Tôi tin khách hàng sẽ ủng hộ một đơn vị giao vận có khả năng bảo vệ tài xế đủ tốt. Theo chúng tôi ước tính, số lượng người ‘bom hàng’ chiếm dưới 1% tổng lượng người sử dụng dịch vụ hằng ngày. Vì vậy đó không phải là vấn đề khiến chúng tôi phải lo lắng. Quan trọng hơn, chúng tôi cho rằng mình phải tạo một tiền đề về văn minh trong giao vận” – Nguyễn Văn Thanh cho biết.

Thực tế, giao hàng là điều bất ngờ với thị trường, nhưng theo CEO của Xanh SM, ngay từ khi thành lập công ty, họ đã xác định roadmap cụ thể những mảng dịch vụ sẽ triển khai.

“Chỉ là, chúng tôi đã và đang đi nhanh hơn nhiều so với kế hoạch ban đầu” – Nguyễn Văn Thanh nói.

Khi những chiếc xe xanh cyan xuất hiện, màu sắc lạ mắt, chính sách tuyển dụng tài xế khắt khe, thu nhập và chế độ phúc lợi vượt trội dành cho người lái, quy định bảo quản xe nghiêm khắc từ đơn vị chủ quản… đều trở thành chủ đề bàn luận sôi nổi. Và cũng không lạ khi rất nhiều nghi ngờ được đặt ra cho GSM: Liệu sẽ phải ‘đốt’ bao nhiêu tiền để cạnh tranh với Grab, liệu có phải đó chỉ là cách để tiêu thụ xe cho VinFast…?

“Từ lúc ra đời đến giờ, GSM gặp nhiều tin đồn lắm. Với nghi ngờ về việc mục tiêu tiêu thụ xe cho VinFast, hãy nhìn ra thế giới xem họ đang làm gì?” – Nguyễn Văn Thanh đặt câu hỏi.

Theo dẫn chứng của CEO GSM, mô hình một nhà sản xuất xe liên kết hoặc đầu tư vào một startup chạy xe dịch vụ là rất phổ biến, đơn cử như Ola của Ấn Độ. Điều quan trọng hơn là triển vọng của mảng chạy xe dịch vụ có lớn hay không.

“Hiện tại những startup còn sống sót trong mảng này đều là những startup tỷ đô. Uber gần 130 tỷ đô, Grab 13 tỷ USD, Kakao Mobility pre-IPO cũng định giá 6 tỷ đô. Ola hơn 8 tỷ đô rồi. Đó là câu trả lời cho việc có tiềm năng không. Vì tiềm năng, nó là cái đáng để làm chứ không phải là để tiêu thụ xe cho VinFast” – Nguyễn Văn Thanh nói.

Bước qua những nghi ngờ như thế, ứng dụng Taxi Xanh SM đã đạt 100.000 lượt tải trong ngày đầu tiên ra mắt và đến nay, đạt nhiềutriệu lượt tải xuống trên cả CH Play lẫn App Store, luôn đứng top 1 bảng xếp hạng App Store hạng mục Travel, và luôn nằm trong top bảng xếp hạng free app của nền tảng iOS Họ chỉ mất 38 ngày để hiện thực hóa một dự án nghìn tỷ, 51 ngày để tuyển dụng 1.700 nhân viên phủ trên 2 thành phố lớn nhất Việt Nam.

Và đúng 4 tháng sau ngày khai trương dịch vụ taxi, GSM tiếp tục cho ra mắt Xanh SM Bike – Hãng xe ôm công nghệ thuần điện đầu tiên tại Việt Nam.

Sau hơn 7 tháng kể từ khi bắt đầu hoạt động, GSM sở hữu lượng nhân sự lên tới 30.000 người, trong đóhơn 14.000 người là tài xế taxi. Dự kiến, đội xe sẽ chạm mốc 30.000 ô tô điện và 60.000 xe máy điện trong một vài tháng tới.

Số lượng xe và tài xế của GSM hiện đã ngang bằng hoặc thậm chí nhiều hơn so với những doanh nghiệp taxi lâu năm. Ví dụ như Mai Linh, một trong những hãng taxi lớn nhất Việt Nam, tính đến hết năm 2022, Mai Linh đang sở hữu đội xe hơn 13.000 phương tiện và đội ngũ nhân sự gần 17.000 người, trong đó gần 15.000 tài xế lái taxi. Hãng xe đang hiện diện tại 26 tỉnh, thành và đã khai trương tại thủ đô Viên Chăn, Lào vào 9/11/2023 mới đây, dự kiến trong năm 2024, GSM sẽ tiếp tục mở rộng thêm tại các quốc gia khác trong khu vực.

“Chúng tôi không đi một mình mà đi chung với một hệ sinh thái có rất nhiều đối tác và đi với những người có cùng chí hướng” – CEO Nguyễn Văn Thanh nói.

“Nguyên nhân đầu tiên chúng tôi có thể tăng trưởng thần tốc được như vậy đến từ người sáng lập. Chủ tịch Phạm Nhật Vượng là một người làm việc rất quyết liệt, cũng như rất thần tốc. DNA của anh ấy truyền xuống đội ngũ đồng sáng lập đầu tiên để chúng tôi nhất quán rằng: Đã không làm thì thôi, còn đã làm thì phải làm cho nó thực sự ra làm, làm lớn, làm ra kết quả và không những vậy, phải ra kết quả nhanh để chứng minh được thị trường cần sản phẩm của mình” – CEO Nguyễn Văn Thanh nói.

Những người không quen phong cách này sẽ rất dễ bị ngộp vì nó diễn ra quá nhanh và diễn ra liên tục, các nhân sự không có quá nhiều thời gian để có thể nâng lên đặt xuống. Nhưng nhờ uy tín của Chủ tịch và dàn lãnh đạo sáng lập, GSM nhanh chóng quy tụ được những nhân sự giỏi và ‘chiến’.

Cách GSM đang làm để đi thật nhanh là chia nhỏ từng bộ phận ra và nhân bản chúng. Sau khi đã làm 1, 2 lần, GSM có thể đóng gói được một quy trình, tiêu chuẩn và cách thức để tuyển dụng tài xế. Sau đó, trao quyền cho các khu vực, nhân bản ra vài bộ máy để họ tự chạy và chạy rất nhanh. Cho nên, từ kế hoạch ban đầu là chỉ vươn tới 5, 6 tỉnh thành phố tại Việt Nam trong năm nay thì GSM đã phủ 30 địa phương.

“Hồi xưa chúng tôi chỉ có 1 team nên chỉ mở được 6 tỉnh, thành, bây giờ chúng tôi có 5 team nên mở được 30 tỉnh, thành cũng không phải khó” – Thanh cho biết.

Bên cạnh đó, GSM nhận được sự ủng hộ lớn từ phía người dân, Chính phủ và cả các địa phương. Theo Thanh, sự ủng hộ này đến từ việc GSM mang lại lợi ích cho địa phương và cho người dân tại địa phương đó thông qua việc thúc đẩy du lịch, đóng góp vào ngân sách, sử dụng lao động địa phương và GSM còn đi đúng với chủ trương của chính phủ về Net Zero.

Mô hình hoạt động của GSM đang chứng minh được hiệu quả khi doanh thu trên từng đầu xe liên tục tăng trưởng sau mỗi tháng.

Một điều không thể phủ nhận, chất lượng dịch vụ thực sự là một điều khác biệt mà GSM đã tạo ra cho thị trường.

Trước khi đến đón khách, tài xế sẽ có một cuộc gọi: “Xin chào, tôi là tài xế XanhSM. Tôi đang trên đường đến đón bạn, xin vui lòng chờ một vài phút”. Lần đầu tiên những khách hàng Việt Nam đi ‘xe ôm’ được thấy tài xế gạt gác chân một cách cẩn thận trước khi mời lên xe. Cũng không bắt gặp những gương mặt khó chịu khi phải đi từ một địa điểm rất xa đến nơi đón.

Tuy nhiên, là một startup chưa đến một năm tuổi, khi đi với tốc độ nhanh như vậy, GSM không tránh khỏi còn những thiếu sót. Nguyễn Văn Thanh cho biết, cái khó đầu tiên là GSM chưa thể thỏa mãn được kì vọng của tất cả người dùng, số lượng xe GSM ở những lúc cao điểm cũng đang chưa đáp ứng được nhu cầu của người dùng, đặc biệt là ở các thành phố lớn.

Một số tài xế phản ánh thu nhập tại Xanh SM không được cao như kỳ vọng, Nguyễn Văn Thanh cho biết, cấu thành lương của tài xế Xanh SM gồm lương cơ bản và lương doanh thu. Xanh SM có thêm lương hỗ trợ cho tài xế trong 6 tháng đầu tiên, sau đó chỉ còn lương cơ bản và lương doanh thu, tài xế hoàn toàn có thể chủ động quyết định mức thu nhập của mình thông qua lương doanh thu,

“Nhìn vào con số 30.000 nhân sự của Xanh SM, tôi nghĩ rằng Việt Nam hiếm có một đơn vị nào trong vòng khoảng 7 tháng mà lượng nhân sự nhiều như thế, đặc biệt là trong tình hình kinh tế như bây giờ.” – Nguyễn Văn Thanh nói.

CEO cũng thừa nhận, khi tăng tốc với một tốc độ nóng, dù đã làm rất chặt chẽ thì vẫn sẽ có những sự cố không đảm bảo được 100% chất lượng dịch vụ.

“GSM chỉ có thể cố gắng đảm bảo làm được nhiều nhất có thể” – Nguyễn Văn Thanh nhấn mạnh.

“Chúng tôi là đối tác chiến lược của Vingroup, VinFast, Vinhomes và Vinpearl” – CEO GSM nói –”Khi đã là đối tác chiến lược, họ có những dịch vụ gì có thể cộng hưởng với mình, mình có dịch vụ gì cộng hưởng với họ, chúng tôi sẽ làm gần như sòng phẳng với nhau chứ không hề được sự hỗ trợ hay sự ưu đãi gì.”

Nhưng rõ ràng, việc là đối tác và có chung Chủ tịch HĐQT với Vingroup – Tập đoàn tư nhân lớn top đầu Việt Nam giúp cho GSM có sự hỗ trợ rất lớn về nguồn lực. Với nguồn vốn ban đầu rất lớn, GSM có nguồn tài chính đủ để yên tâm phát triển nhanh, ban lãnh đạo bớt đi được nỗi lo về tài chính và họ tập trung vào câu chuyện về sản phẩm, về thị trường, về dịch vụ nhiều hơn. Không kém phần quan trọng, danh tiếng của Vingroup khiến việc tuyển dụng nhân sự dễ dàng hơn.

Dù đi kèm với đó là áp lực không nhỏ.

Nguyễn Văn Thanh chia sẻ: “Chúng tôi hay nói đùa rằng các startup cố gắng để trở thành kỳ lân còn chúng tôi sinh ra đã là kỳ lân rồi, bài toán của chúng tôi phải lớn hơn rất nhiều so với việc trở thành kỳ lân và tốc độ cũng phải nhanh hơn nhiều lần”.

Với tốc độ tăng trưởng công ty nhanh như vậy, đòi hỏi những người trong đội ngũ ban đầu cũng phải nhanh chóng phát triển bắt kịp để quản lý được công ty, còn không thì bắt buộc công ty phải tìm những người giỏi hơn để thay thế.

Bên cạnh đó, ngay từ khi mới công bố thành lập, GSM đã nhận được sự chú ý lớn từ phía truyền thông, đây vừa là lợi thế vừa là áp lực. Lợi thế vì GSM không cần tốn quá nhiều chi phí marketing để quảng bá thương hiệu. Còn áp lực vì công ty sẽ bị để ý hơn so với các startup khác, đòi hỏi phải cẩn thận hơn trong mọi việc.

Trước khi có sự xuất hiện của GSM, thị trường Việt Nam đang có hơn 200 hãng taxi hoạt động. Trong đó, Vinasun và Mai Linh là hai hãng taxi truyền thống có quy mô lớn nhất. Sau đó là sự gia nhập của các hãng gọi xe công nghệ như Grab, Gojek, Be…

Theo báo cáo của công ty nghiên cứu thị trường Mordor Intelligence, thị trường taxi và taxi công nghệ ở Việt Nam được định giá 0,96 tỷ USD vào năm 2023 và dự kiến đạt 2,61 tỷ USD vào năm 2028, với tốc độ CAGR (Compound Annual Growth Rate – tỷ lệ tăng trưởng kép hàng năm) là 22,1% trong giai đoạn dự báo.

Trong đó, thị trường taxi truyền thống được định giá 0,41 tỷ USD vào năm 2023 và dự kiến đạt 0,79 tỷ USD vào năm 2028, với tốc độ CAGR là 10,25% trong giai đoạn dự báo.

Thị trường taxi công nghệ được định giá 0,55 tỷ USD vào năm 2023 và dự kiến đạt 1,82 tỷ USD vào năm 2028, với tốc độ CAGR là 32,60% trong giai đoạn dự báo.

CEO GSM nhận định thị trường taxi vẫn còn nhiều triển vọng với tốc độ tăng trưởng nhanh nhất trong khu vực sẽ kéo thêm một lượng người dùng mới.

Bên cạnh đó, tỷ lệ người dân Việt Nam sở hữu xe ô tô chỉ khoảng 23 xe trên 1000 người. Tỷ lệ của các nước láng giềng cao gấp hai, gấp ba, thậm chí là gấp năm lần. Theo CEO của GSM, số lượng người sử dụng xe trong tương lai sẽ tăng lên, đồng nghĩa với nhu cầu đi xe 4 bánh cũng tăng lên.

“Thị trường taxi Việt Nam từ năm 2018 (khi ứng dụng Be ra mắt) đến nay chưa ghi nhận thêm một sự xuất hiện đáng chú ý nào” – Nguyễn Văn Thanh nhận xét.

Thị trường vẫn đang phân mảnh giữa một bên là taxi công nghệ và một bên là taxi truyền thống. 5 năm là một quãng thời gian đủ để thị trường xuất hiện một điều mới mẻ, và theo Nguyễn Văn Thanh, sự ra đời của GSM phù hợp với xu thế chung của thế giới cũng như nỗ lực, cam kết của Việt Nam nhằm hướng tới phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050.

Mô hình của GSM thực tế là hoàn toàn giống mô hình taxi truyền thống về mặt vận hành, khác biệt duy nhất tới từ 3 yếu tố: Phương tiện – Công nghệ – Dịch vụ.

Với yếu tố phương tiện, GSM sử dụng xe VinFast hiện đại, nhiều tính năng thông minh và hoàn toàn là xe điện, mang đến cho cả người lái lẫn hành khách trên xe nhiều trải nghiệm vượt trội như không ồn, không mùi, không khói bụi.

Yếu tố thứ hai là công nghệ. Người dùng có thể đặt taxi thông qua số tổng đài của hãng, đặt taxi tại các khu vực có điểm đỗ taxi hoặc có thể đặt ngay trên ứng dụng thông minh của hãng.

Cuối cùng là dịch vụ, GSM đảm bảo sẽ kiểm soát chất lượng dịch vụ tốt nhất thông qua đội ngũ tài xế được đào tạo bài bản, hiếu khách và yêu nghề.

Với những khác biệt đó, Nguyễn Văn Thanh khẳng định XanhSM là hãng có tỷ lệ khách hàng quay trở lại sử dụng thuộc top cao trong ngành.

“Chúng tôi không coi các hãng taxi truyền thống hay taxi công nghệ khác là đối thủ mà coi họ là đối tác cùng thúc đẩy cho cuộc cách mạng xanh đi nhanh hơn và nâng tiêu chuẩn của ngành đi lên” – Thanh nói.

Theo đó, GSM chú trọng đến những chiến lược phát triển bền vững có trách nhiệm với cộng đồng như đào tạo đội ngũ tài xế trở thành những đại sứ Xanh từ đó thay đổi diện mạo giao thông, mang dịch vụ Xanh, Văn minh cho khách hàng; Thực hành sống Xanh, tiết kiệm nhiên liệu (chuyển đổi từ xăng sang điện) và Tìm cách để tăng hiệu quả mỗi ngày, giảm km rỗng để việc di chuyển trên đường là phục vụ nhu cầu thực sự, không gây lãng phí.

Sự ra đời của GSM đã góp phần giảm 1,4 triệu kg CO2 thải trực tiếp vào môi trường, tương đương với trồng hơn 600.000 cây xanh, gần 200ha rừng. Công ty cũng khởi xướng và đồng sáng lập Quỹ vì Tương lai Xanh cùng Tập đoàn Vingroup.