chiếc máy nghe nhạc đã tạo nền móng cho iPhone

Ngày nay, mọi người đều có một chiếc smartphone có thể dùng để tải và phát nhạc online bất cứ lúc nào, nhưng hai thập kỷ trước, điều này là không thể. Nếu muốn nghe những bài hát yêu thích khi đang di chuyển, bạn cần một máy nghe nhạc chuyên dụng.

Vào đầu những năm 2000, những thiết bị này thường sử dụng bộ nhớ flash đắt tiền hàng chục Megabyte hoặc ổ cứng 2.5 inch to lớn. Và thế là nhiều năm trước iPhone, iPod đã mang đến sự kết hợp vượt trội giữa khả năng lưu trữ, kích thước nhỏ gọn và hỗ trợ phần mềm thuận tiện, được cho là khởi đầu một hành trình mới đưa Apple trở thành công ty như ngày nay. Đây là chiếc máy nghe nhạc mơ ước của nhiều người lúc bấy giờ và một trong số đó cũng xuất hiện trong MV của Sơn Tùng M-TP vừa qua.

Nhiều tháng trước khi iPod ra mắt, Apple đã phát hành iTunes vào tháng 1 năm 2001, cho phép người dùng chuyển các bài hát từ đĩa CD nhạc sang máy tính Mac và tạo danh sách phát. Lý do thực sự cho sự tồn tại của iTunes đã được tiết lộ vào cuối năm đó.

iPod được phát triển với tên mã “P-68 Dulcimer.” Và lúc này, chúng ta vẫn còn cách xa thời đại mà mọi thứ đều bị rò rỉ trên mạng, bí mật xung quanh dự án này được giữ chặt đến mức thậm chí nhiều nhân viên Apple không biết công ty đang làm gì.

CEO Steve Jobs muốn tạo ra một chiếc máy nghe nhạc hấp dẫn khách hàng hơn. Trưởng bộ phận kỹ thuật phần cứng của Apple, Jon Rubinstein, đã gặp Toshiba, công ty trước đó đã tạo ra một đĩa cứng 1.8 inch có thể chứa hàng Gigabyte dữ liệu. Steve Jobs nhanh chóng tuyển dụng Tony Fadell để đứng đầu dự án, người từng đứng đầu công ty khởi nghiệp Fuse, nhưng đã thất bại trong việc huy động vốn cho một ý tưởng tương tự.

Vào thời điểm đó, Apple chưa phải là công ty trị giá nghìn tỷ USD như ngày nay và Fadell nhận ra rằng dự án có thể bị hủy bỏ nếu mất nhiều năm. Ông lên kế hoạch đặt mục tiêu hoàn thành cho kỳ nghỉ lễ sắp tới, Fadell và nhiều người khác trong nhóm phải làm việc bảy ngày một tuần và có khi đến 20 giờ mỗi ngày. Nguyên mẫu cuối cùng đã được đưa ra ngay trước ngày 11/9.

Apple iPod được ra mắt trước kỳ nghỉ lễ với giá 399 USD. Nó được đặt tên và lấy ý tưởng màu theo các khoang (pod) màu trắng của con tàu Discovery One trong bộ phim kinh điển đình đám 2001: A Space Odyssey của Stanley Kubrick, vì iPod được xem như là một phần mở rộng của iMac. iPod có bộ nhớ trong 5GB – hay như Jobs nói, “1.000 bài hát trong túi của bạn” – và được đánh giá có thời lượng pin 10 giờ.

Thời lượng pin dài có được nhờ RAM 32 MB, trong đó hệ điều hành chỉ sử dụng 4 MB. Bất cứ khi nào một bài hát được bắt đầu, iPod sẽ tải một số bài hát tiếp theo trong danh sách phát vào RAM và ngừng quay đĩa. Do cơ chế này, nếu bạn thường xuyên ‘skip’ các bài hát hoặc chuyển đổi danh sách phát sẽ làm giảm đáng kể thời lượng pin.

Thiết bị sử dụng vòng cuộn cơ học nhanh chóng trở thành đặc trưng của iPod. Vòng cuộn rất phổ biến trong thiết bị điện tử nhưng thường nằm ở cạnh bên của thiết bị, người dùng chỉ nhìn thấy được phần cạnh. iPod độc đáo ở chỗ xây dựng toàn bộ giao diện xung quanh vòng cuộn, giúp việc điều hướng qua hàng trăm bài hát trở nên dễ dàng và trực quan hơn.

Tai nghe màu trắng đi kèm giúp iPod càng trở nên nổi bật và dễ nhận diện dù có nằm trong túi. Chiếc tai nghe này cuối cùng đã trở thành một biểu tượng văn hóa, thậm chí cho đến ngày nay đã phát triển thành dạng không dây với tên gọi AirPods.

Đến cuối năm 2001, iPod đã bán được 125.000 chiếc – một con số không tệ đối với một thiết bị nghe nhạc chỉ tương thích với máy Mac. Điều này báo hiệu nhu cầu và sự hấp dẫn mạnh mẽ đối với thiết bị ngay cả trong những ngày đầu ra mắt, đặc biệt khi xét đến mức giá cao cấp ($399 năm 2001 tương đương với khoảng $700 ngày nay).

Năm sau, Apple phát hành iPod 10GB và 20GB với vòng cuộn cảm ứng. Tất cả đều có thêm phiên bản Windows với ứng dụng MusicMatch Jukebox. Tuy nhiên, chúng vẫn sử dụng đầu nối FireWire, vốn không phổ biến trên PC Windows, vì USB 1.0 thực sự rất chậm. Điều này đòi hỏi nhiều người dùng Windows phải mua thẻ mở rộng FireWire.

Đấu tranh với vi phạm bản quyền

Apple công bố iPod Gen 3 vào đầu năm 2003, có màn hình với đèn nền và đầu kết nối 30-pin mới, về cơ bản kết hợp FireWire và USB thành một. Cáp USB 2.0 đã có mặt ngay sau đó.

Đầu nối 30-pin tiếp tục trở thành tiêu chuẩn trong số các thiết bị di động của Apple và hàng chục phụ kiện iPod cho đến khi nó được thay thế bằng cổng Lightning trên iPhone 5 gần một thập kỷ sau.

Bốn phím cơ xung quanh vòng cuộn trong các mẫu iPod trước đây đã được thay thế bằng phím cảm ứng có đèn nền đặt bên trên. Tuy nhiên, quan trọng hơn là sự ra mắt của iTunes Store.

Vào thời điểm đó, ngành công nghiệp âm nhạc đang gặp khó khăn vì vi phạm bản quyền do các ứng dụng chia sẻ như Kazaa. Apple nhận ra rằng hầu hết những kẻ nghe lậu không phải tránh né việc trả tiền cho các bài hát; họ đang tránh phải trả tiền cho cả album. Một CD nhạc sẽ có giá khoảng 18 USD, bao gồm việc sản xuất và vận chuyển các album vật lý, cho khoảng 14 bài hát, hầu hết trong số đó hiếm khi được nghe.

Apple đã đạt được thỏa thuận với tất cả các hãng âm nhạc lớn để bán bài hát với giá 0,99 USD và album với giá 9,99 USD.

Apple phát hành iTunes cho Windows vào cuối năm đó, chấm dứt hỗ trợ phần mềm Jukebox. Công ty cũng bắt đầu bán sách nói trên iTunes Store. Động thái này đi kèm với một chiến dịch quảng cáo mới có hình bóng vũ công giúp chiếc iPod màu trắng càng trở nên nổi bật.

Sự thành công của iTunes và iPod đã giết chết mọi đối thủ cạnh tranh ở phân khúc cao cấp. Sony, hãng thống trị âm nhạc di động trong những năm 1980 và 90 với thương hiệu Walkman, đã bị chỉ trích nặng nề vì phần mềm chậm và hạn chế khi truyền tập tin giữa các thiết bị.

Apple ra mắt iPod Mini vào năm sau với Microdrive 1 inch 4GB, với giá 249 USD – chỉ bằng một nửa giá tiêu dùng của ổ đĩa đó. Bốn nút điều khiển từ các mẫu iPod cũ hơn đã tích hợp vào vòng xoay được gọi là clickwheel. Tuy nhiên, với việc giá của bộ nhớ flash ngày càng rẻ hơn, chiếc máy này nhanh chóng mất đi vị thế trên thị trường.

Apple phát hành iPod Gen 4 vào tháng 7 năm 2004, với clickwheel của Mini và mức giá hấp dẫn hơn là 299 USD cho bộ nhớ 20GB và 399 USD cho bộ nhớ 40GB. Đây là quý bán hàng thành công nhất của iPod vào thời điểm đó, với hơn 2 triệu chiếc được bán ra.

Không chỉ là âm nhạc

Apple giới thiệu iPod Photo cao cấp nhân dịp nghỉ lễ năm 2004, giá 499 USD cho 40GB và 599 USD cho 60GB. Nó có màn hình màu 176 x 220, tương tự như trên các điện thoại phổ biến như Motorola Razr V3, nhưng ở dạng ngang thay vì dọc.

Thời lượng pin cũng được cải thiện để cho phép xem slideshow trong 5 giờ hoặc nghe nhạc trong 15 giờ. Trong quý đó, iPod (tất cả các phiên bản) đã bán được hơn 4,5 triệu chiếc.

iPod là sản phẩm đầu tiên của Apple thực sự trở thành thiết bị xu hướng, vì trước đó công ty chỉ được biến đến với những máy tính cao cấp không dành cho số đông. Thành công này đã tạo ra một loạt ngành công nghiệp đi kèm như ốp lưng bảo vệ, phụ kiện thời trang.

Apple phát hành thiết bị đầu tiên sử dụng bộ nhớ flash với iPod Shuffle vào năm 2005. Với một chiếc kẹp tích hợp, thiết bị này có thể đeo được ngay cả trên quần áo không có túi. Bằng cách không bao gồm màn hình, Apple có thể nhắm tới mức giá thấp hơn nữa: 99 USD cho 512MB và 149 USD cho 1GB dung lượng lưu trữ. Tuy nhiên đã bị loại bỏ clickwheel và thay bằng các nút nhấn. Một nút khác dùng để chuyển đổi bài hát theo thứ tự hoặc ngẫu nhiên.

Trái ngược với suy nghĩ của nhiều người, từ “podcasting” được đặt theo tên của iPod chứ không phải ngược lại, vì đây là cách phổ biến nhất để nghe định dạng mới nổi. Apple đã thêm podcast lên iTunes vào năm 2005, giúp việc tìm và tải xuống các podcast được Apple phê duyệt trở nên dễ dàng hơn. Tuy nhiên, Apple không thể đăng ký nhãn hiệu cho từ “pod” để giành độc quyền cho cái tên này.

Apple đã giảm giá iPod Photo 60GB xuống còn 399 USD và giới thiệu phiên bản 20 GB với giá 299 USD, ngừng sản xuất dòng Gen 4 ban đầu. iPod Mini đã bị ngừng sản xuất vào cuối năm đó và thay bằng iPod Nano có bộ nhớ flash với màn hình màu, được bán với giá 199 USD với bộ nhớ 2GB và 249 USD với 4GB.

iPod Gen 5 có màn hình 240 x 320 và khả năng phát video, do đó còn được gọi là “iPod Video”. Đây chính là mẫu máy đã thu hút sự chú ý của mọi người dù chỉ lên hình vỏn vẹn vài giây trong phân đoạn ngái ngủ lúc sáng sớm trong MV của ca sĩ Sơn Tùng M-TP. iTunes Store bắt đầu bán các tập phim truyền hình. Trong quý cuối cùng của năm 2005, hơn 14 triệu chiếc iPod đã được bán ra

Mẫu iPod này được nâng cấp vào năm 2006, được gọi một cách không chính thức là iPod “Gen 5,5”, bao gồm phiên bản 80GB được đánh giá cho thời lượng phát âm thanh 20 giờ. Đồng thời, iTunes Store bắt đầu bán các trò chơi sử dụng clickwheel.

Đặt nền móng cho các thiết bị tương lai

Sau khi bán được hơn 100 triệu iPod, Apple đã ra mắt chiếc iPhone đầu tiên vào năm 2007, cung cấp giải pháp “tất cả trong một” để mua bài hát và phát chúng mọi nơi.

Nhiều tháng sau, iPod Touch được phát hành nhưng dù có tên như vậy nhưng nó gần như không liên quan gì nhiều đến phần còn lại của dòng iPod. Thiết bị này về cơ bản là một chiếc iPhone không có modem di động, loa và camera. Tuy nhiên, nhiều người dùng không sở hữu iPhone vẫn mang theo “iPhone mỏng hơn” này để sử dụng nó như một trình duyệt web di động hoạt động tốt trên Wi-Fi.

iPod Classic, được phát hành cùng ngày, có phiên bản 160GB với thời lượng pin được đánh giá là 40 giờ để phát nhạc. Đó là phiên bản quan trọng cuối cùng của iPod truyền thống. iPod Shuffle được cập nhật lần cuối vào năm 2010 và Nano vào năm 2012.

Apple ngừng sản xuất iPod Classic vào năm 2014 vì không còn linh kiện cho nó do nhu cầu thấp. iPod Nano và Shuffle đã bị ngừng sản xuất ba năm sau đó vì một lý do khác: sự phát triển của dịch vụ phát trực tuyến.

Mọi người không còn muốn trả tiền cho từng bài hát mà thích trả tiền để truy cập vào mọi bài hát có sẵn trên các nền tảng như Spotify và Apple Music. Mẫu iPod Touch cuối cùng được phát hành vào năm 2019 và ngừng sản xuất vào năm 2022. Apple chưa bao giờ phát hành phiên bản kế nhiệm cho iPod Classic.

Ngày nay, máy nghe nhạc chuyên dụng dường như đã là một sản phẩm dành cho tệp khách hàng cụ thể hơn vì hầu hết người dùng sẽ chọn nghe nhạc trên smartphone, trong khi nhiều thiết bị thể dục di động và đồng hồ thông minh cũng đã có khả năng phát nhạc.

Thành công của iPod đánh dấu sự khởi đầu của một kỷ nguyên đổi mới trong lĩnh vực âm nhạc và công nghệ di động. Nó mở đường cho sự hồi sinh của Apple bằng cách kết hợp thiết kế đẹp mắt, giao diện thân thiện với người dùng và công nghệ tiên tiến, tạo tiền đề cho các sản phẩm như iPhone và iPad. Di sản của iPod tiếp tục ảnh hưởng đến cách chúng ta trải nghiệm thiết bị giải trí ngày nay.