Phát triển đô thị xanh là xu hướng tất yếu của tương lai

Bộ Xây dựng cho biết đến tháng 10/2023, cả nước thống kê được 902 đô thị. Trong đó có 2 đô thị loại đặc biệt, 22 đô thị loại I, 35 đô thị loại II, 46 đô thị loại III, 94 loại IV… Mỗi năm, ước tính các đô thị Việt Nam có thêm từ 1 đến 1,3 triệu dân. Như vậy, Việt Nam đang trải qua quá trình đô thị hóa nhanh chóng bởi thực tế, tốc độ đô thị hóa đã tăng từ 30,5% năm 2010, tới hơn 42,6% vào năm 2023 và vẫn tiếp tục xu hướng tăng. Tuy nhiên bên cạnh những kết quả tích cực, quá trình đô thị hóa ở nước ta cũng còn một số hạn chế.

CÓ NƠI PHÁT TRIỂN CHƯA THỰC CHẤT

Cụ thể, công tác quy hoạch, xây dựng và quản lý phát triển đô thị có nơi, có lúc chưa thực chất, chạy theo bề nổi; chẳng hạn xây dựng nhiều khu công nghiệp, khu đô thị mới, khu vui chơi giải trí… mà ít chú ý đến công tác quy hoạch cải tạo, xây dựng lại các khu chung cư cũ, con phố cũ, khu vực ngoại thành, vừa là một không gian vật thể chức năng đô thị, vừa mang ý nghĩa kinh tế – xã hội sâu sắc. Đâu đó còn xảy ra tình trạng quy hoạch xong nhưng khi đi vào thực hiện lại phải thay đổi, điều chỉnh, khiến tính đồng bộ bị phá vỡ… Công tác quản lý, tính chuyên nghiệp đối với quản lý đô thị chưa đáp ứng yêu cầu phát triển.   

Mặt khác, hệ thống pháp luật liên quan tới đầu tư xây dựng đô thị thiếu đồng bộ khiến đô thị hóa diễn ra tự phát, không có quy hoạch. Tình trạng này dẫn đến một số đô thị thiếu hạ tầng, mất cảnh quan đô thị… gây tác động tiêu cực cho môi trường sống, nhất là khu vực thành phố, do quá tải cơ sở hạ tầng đô thị, an ninh xã hội không đảm bảo, tắc nghẽn giao thông, ô nhiễm môi trường, thiếu việc làm…

Tác động thấy rõ là một số tỉnh, thành phố Việt Nam liên tục đứng top đầu về ô nhiễm không khí, khiến người dân ngày càng “khát” không gian xanh. Đặc biệt là thế hệ trẻ với điều kiện sống và có ý thức hơn về giá bị bền vững. Nhưng với tốc độ đô thị hóa hiện nay, những không gian xanh, mặt nước đang ngày càng thu hẹp và vắng bóng trong môi trường đô thị Việt Nam.

Theo Cục Hạ tầng kỹ thuật, Bộ Xây dựng, tỷ lệ cây xanh trên mỗi người dân tại các đô thị của Việt Nam ở mức thấp, chỉ từ 2 – 3m2/người, trong khi chỉ tiêu xanh tối thiểu của Liên hợp quốc là 10m2 và chỉ tiêu của những thành phố hiện đại trên thế giới từ 20 – 25m2/người. Qua đó cho thấy, tỷ lệ cây xanh đô thị của Việt Nam chỉ bằng 1/5 – 1/10 của thế giới.

CẦN CƠ CHẾ ƯU ĐÃI ĐỐI VỚI CÔNG TRÌNH XANH

Giữa bối cảnh đó, phát triển đô thị xanh trở thành mô hình được người dân ưa chuộng, sớm định hình là xu hướng tất yếu của tương lai. Các chủ đầu tư có tiềm lực đang đầu tư đáng kể vào không gian xanh, mà nhận thức của người mua nhà về tiêu chí chọn lựa chỗ ở cũng thay đổi.

Theo Chủ tịch Hội Môi giới bất động sản Việt Nam Nguyễn Văn Đính, yếu tố khoảng cách và giá cả đã dần không còn là tiêu chí hàng đầu khi lựa chọn thuê, mua nhà. Người mua nhà hiện nay chú trọng hơn vào phong cách sống, môi trường sống và hệ thống tiện ích nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống. Họ sẵn sàng trả thêm tiền và đi xa hơn để được đáp ứng nhu cầu. Và từ nhu cầu trên, nhiều chủ đầu tư đã tiên phong phát triển bất động sản xanh là các khu đô thị đáng sống bậc nhất.

Tuy nhiên, ông cho rằng số lượng dự án xây dựng thời gian qua vẫn khiêm tốn. Bởi nhiều chủ đầu tư muốn làm công trình xanh nhưng chưa có kinh nghiệm, hoặc lo ngại việc xây dựng và phát triển công trình xanh sẽ khiến chi phí đầu tư tăng 20-30%, thậm chí cao hơn. Trong khi thực tế, nhiều nghiên cứu trên thế giới chỉ ra công trình xanh đòi hỏi tăng vốn đầu tư 3 – 8% so với đầu tư thông thường, nhưng sẽ tiết kiệm từ 15 – 30% năng lượng sử dụng, giảm 30 – 35% lượng khí thải carbon, tiết kiệm từ 30 – 50% lượng nước sử dụng, 50 – 70% chi phí xử lý chất thải.

Do đó, để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng kinh tế xanh của Việt Nam, trước hết, cơ quan quản lý Nhà nước xây dựng và triển khai thực hiện quy trình đánh giá, chứng nhận, cấp chứng chỉ cho vật liệu, thiết bị, công trình xanh bằng con số, định lượng cụ thể; có cơ chế ưu đãi đối với công trình xanh sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả nhằm thu hút doanh nghiệp tham gia xây dựng. Ngược lại về phía doanh nghiệp cần kịp thời định vị lại sản phẩm phát triển để được hưởng lợi từ những ưu đãi và nhu cầu sống xanh ngày càng tăng….

Trong chia sẻ mới đây, Sở Xây dựng Hà Nội cũng đề xuất lập kế hoạch huy động nguồn lực, ứng dụng khoa học công nghệ và đầu tư xây dựng phát triển đô thị tăng trưởng xanh. Trong số đó, tập trung đầu tư phát triển đô thị theo các chương trình mục tiêu, nâng cao hiệu quả kết nối đô thị – nông thôn; đầu tư hạ tầng kỹ thuật giao thông xanh, xử lý rác thải, nước thải đô thị. Chú trọng đầu tư xây dựng, cải tạo khu dân cư thu nhập thấp; lập kế hoạch và đầu tư xây dựng không gian công cộng đô thị, xanh hóa cảnh quan…; có kế hoạch ứng dựng công nghệ thông tin, công nghệ công trình xanh vào quá trình quy hoạch, thiết kế, thi công.

Hội đồng Công trình xanh Việt Nam đánh giá, không khó để thấy lợi ích của công trình xanh đối với người sử dụng, nhất là người sử dụng cuối. Song thách thức đặt ra là làm thế nào cho người sử dụng nhà bình thường chi thêm kinh phí để sống trong công trình xanh. Muốn vậy phải có chính sách rõ ràng từ Chính phủ; tuyên truyền rộng về lợi ích của công trình xanh và tính toán điều chỉnh thuế có lợi cho người tiêu dùng chọn sử dụng loại công trình này. Ngoài ra, có thể nghĩ đến một số phương pháp marketing giúp nâng cao nhận thức của người tiêu dùng.