Quy định về “đường” trong dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt chưa hợp lý

Hiệp hội Mía đường Việt Nam vừa có công văn số 59/CV-HHMĐ gửi Văn phòng Chính phủ, tham gia góp ý kiến về Hồ sơ dự án Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi).

Theo thông tin tại cổng Thông tin điện tử Chính phủ, Bộ Tài chính đang xây dựng dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), và đề nghị các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong và ngoài nuớc nghiên cứu, đóng góp ý kiến.

Qua nghiên cứu nội dung sửa đổi, bổ sung tại dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), Hiệp hội Mía đường Việt Nam nhận thấy một số nội dung sửa đổi liên quan đến sản phẩm đuờng tồn tại một số điếm vô lý và bất cập, không phù hợp với thực trạng tiêu thụ đường và chất ngọt tại Việt Nam và thế giới.

DỄ BỎ SÓT ĐƯỜNG SI-RÔ NGÔ VÀ ĐƯỜNG TỰ DO

Bộ Tài chính đề xuất bổ sung mặt hàng “nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN), có hàm lượng đường trên 5g/100ml” vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt (nội dung quy định tại điểm l khoản 1 Điều 2 dự thảo Luật). Do đây là mặt hàng mới bổ sung vào đổi tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, Bộ Tài chính đề xuất áp dụng mức thuế suất 10% đối với mặt hàng này.

Theo thuyết minh của Bộ Tài Chính: “Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nước giải khát có đường là một trong những yếu tổ nguy cơ hàng đầu gây bệnh không lây nhiễm như tim mạch, đái tháo đường, hội chứng rối loạn chuyển hóa, bệnh lý thận, tiết niệu, ảnh hưởng đường tiêu hóa, ung thư đường tiêu hóa, tai biến mạch máu não, sa sút trí tuệ, ảnh hưởng đến hệ xương răng do tăng lượng đường nạp vào cơ thể hơn nhiều lần mức cần thiết”

“WHO đã chính thức khuyến nghị tới Chính phủ các nước để tiến hành nhiều hành động nhằm khuyến khích người dân tiếp cận thức ăn lành mạnh thông qua biện pháp đánh thuế vào nước giải khát có đường để định hướng tiêu dùng”.

Hiệp hội Mía đường Việt Nam nêu lên điểm không hợp lý: Bộ Tài chính dẫn giải những khuyến cáo từ WHO, nhưng lại không sử dụng định nghĩa của  WHO hoặc các tổ chức quốc tế về đồ uống có đừờng mà lại sử dụng định nghĩa nuớc giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN), trong khi có sự khác biệt rất lớn của các định nghĩa này. Nếu chiếu theo Tiêu chuẩn Việt Nam, rất dễ bỏ qua các sản phẩm nước giải khát có chứa nhiều loại đường nhân tạo không được sản xuất từ đường mía.

Trong khi, theo WHO: “Đồ uống có đường (sugary drinks) được định nghĩa là tất cả các loại đồ uổng có chứa đường tự do (free sugars). Đường tự do đề cập đến gồm: đường đơn monosacarit (như glucose, fructose) và đường đa disacarit (như sucrose hoặc đường ăn)”.

Tương tự, theo World Bank, đối tượng chịu thuế đồ uống có đường được định nghĩa: “Đồ uổng có đường (Sugar-sweetened beverages – SSBs) là đồ uổng không cồn có chứa chất làm ngọt có năng lượng, chẳng hạn như sucrose (đường) hoặc si-rô ngô có hàm lượng fructose cao (HFCS); đồ uổng có đường SSBs có chứa nhiều đường tự do (free sugars) dễ hấp thụ ”.

Tại Việt Nam, đường lỏng si -rô ngô HFCS hiện nay là chất tạo ngọt chính trong nước giải khát chứ không phải đường sản xuất từ mía. Theo số liệu của Tổng cục Hải quan Việt Nam, khối lượng đường lỏng si-rô ngô HFCS nhập khẩu đang có xu hướng tăng nhanh qua các năm, và đa số được nhập khẩu bởi các công ty sản xuất nước giải khát.

Năm 2023, lượng đường lỏng si-rô ngô nhập khẩu đã tăng với mức độ bùng nổ khi khối lượng hơn gấp đôi so với năm 2021. Cụ thể, năm 2021 nhập khẩu 102.372 tấn; năm 2022 nhập khẩu 184.975 tấn; năm 2023 nhập khẩu 231.904 tấn đường si-rô ngô.

“Như vậy, sử dụng định nghĩa “nước giải khát có đường theo Tiêu chuấn Việt Nam” là không hợp lý, không phù hợp với thông lệ quốc tế về định nghĩa đồ uống có đường khi sử dụng biện pháp đánh thuế tiêu thụ đặc biệt và trong hoàn cảnh Việt Nam có thế dẫn đến nguy cơ bỏ sót đối tượng chịu thuế, chính là nước giải khát có chứa đường lỏng si-rô ngô HFCS”, Công văn của Hiệp hội Mía đường Việt Nam nhấn mạnh.

BẤT CẬP QUY ĐỊNH HÀM LƯỢNG ĐƯỜNG

Theo Hiệp hội Mía đường Việt Nam, trong trường hợp sử dụng chất làm ngọt là đường lỏng si-rô ngô HFCS (hầu hết công ty nước giải khát tại Việt Nam đang sử dụng) sẽ không thể áp dụng tiêu chí “hàm lượng đường trên 5g/100ml”. Đặc biệt tất cả các tổ chức quốc tế đều đã nhận diện tác nhân gây hại sức khỏe trong đồ uống có đường là các loại đường tự do (free sugars) chứ không chỉ có đường như trước đây.

Trên cơ sở nhận diện các bất cập của Hồ sơ dự án Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) liên quan đến sản phẩm đuờng và sự không phù hợp với thực trạng tiêu thụ đường và chất ngọt tại Việt Nam và thế giới nêu trên, khiến cho chủ trương áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường là giải pháp nhắm đến giảm tiêu dùng sản phẩm này không phát huy tác dụng và có thể dẫn đến thất thu thuế lớn.

Hiệp hội Mía Đường Việt Nam kiến nghị Chính Phủ và Bộ Tài Chính bỏ cụm từ “nước giải khát có đường theo Tiêu chuấn Việt Nam (TCVN)” thành “đồ uống có đường (sugary drinks) bao gồm đồ uống chứa đường và đồ uồng có chứa đường lỏng sirô ngô HFC”.

Đồng thời cần phải diễn giải chi tiết hơn rằng Đồ uổng có đường được định nghĩa là tất cả các loại đồ uổng có chứa đường tự do (free sugars) và chúng bao gồm nước ngọt có ga hoặc không có ga, nước trái cây/rau và đồ uổng, chất lỏng và bột cô đặc, nước có hương vị, nước tăng lực và thể thao, trà pha sẵn, cà phê pha sẵn và đồ uổng có sữa có hương vị.

Đường tự do đề cập đến là đường đơn monosacarit (như glucose, fructose) và đường đa disacarit (như sucrose hoặc đường ăn) được nhà sản xuất, người nấu ăn hoặc người tiêu dùng thêm vào thực phẩm và đồ uổng, và đường tự nhiên có trong mật ong, xi-rô, nước ép trái cây và nước trái cây cô đặc.

Hiệp hội Mía đường Việt Nam đề xuất nên bỏ tiêu chí “hàm lượng đường trên 5g/100ml” vì không còn phù hợp thực tế, có thể dẫn đến nguy cơ bỏ qua đối tượng chịu thuế chính hiện nay là đồ uống có chứa đường lỏng si -rô ngô HFCS.

Chính phủ và Bộ Tài chính nên xem xét áp dụng kinh nghiệm của một số nước trong khối ASEAN bao gồm Philippine và Indonesia, trong đó Philippine thu thuế tiêu thụ đặc biệt có mức thuế khác nhau đối với đồ uống có đường và đồ uống có chứa đường lỏng sirô ngô HFCS, và áp mức thuế cao hơn (gấp 2 lần) đối với đồ uống có chứa đường lỏng sirô ngô HFCS.

Kinh nghiệm của Indonesia là vừa áp thuế phòng vệ thương mại đối với đường lỏng si-rô ngô HFCS vừa kiến nghị thu thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường và ga từ 1.500 rupiah đen 2.500 rupiah cho mỗi lít tuỳ loại đồ uống.