Cựu Vua cờ người Nga vừa qua đời, Boris Spassky từng viết thư cho Tổng thống Mỹ, xin bị bắt giam chỉ để đánh cờ với kình địch Bobby Fischer.
“Bobby và tôi đã phạm cùng một tội. Hãy trừng phạt tôi, bắt giữ và nhốt tôi vào phòng giam cùng với Bobby Fischer. Và, hãy cho chúng tôi một bộ cờ vua”.
Đó là một phần bức thư của Spassky gửi cho Tổng thống Mỹ George W Bush tháng 8/2004. Lá thư đó dù không được đáp ứng, nhưng thể hiện được “phẩm chất quý ông” của Vua cờ thứ 10 trong lịch sử. “Spassky là kỳ thủ vĩ đại trong lịch sử Liên Xô, và là một quý ông đích thực:, chủ tịch Liên đoàn cờ vua thế giới (FIDE) Arkady Dvorkovich nhận xét hôm 27/2 – ngày Spassky qua đời ở tuổi 88.
Boris Spassky rời hội trường cờ vua Reykjavik ở Iceland, sau khi Bobby Fischer từ chối xuất hiện ở ván 2, trận chung kết cờ vua thế giới 1972. Ảnh: AP
Theo FIDE, ngày mất của Spassky đã khép lại chương cuối cùng của một cuộc đời có những đỉnh cao phi thường và sự kiên cường thầm lặng. Sự kiện nổi tiếng nhất của ông lại là một thất bại, trước Fischer trong trận chung kết cờ vua thế giới 1972 tại Reykjavik, Iceland. Đây là “Trận đấu thế kỷ”, mang tính biểu tượng giữa hai cường quốc Liên Xô – Mỹ, giữa cao điểm của Chiến tranh Lạnh.
Spassky khi đó 35 tuổi, có tính tình điềm đạm, giữ ngôi Vua cờ trước khi vào trận đấu. Fischer 29 tuổi, lại là một thiên tài lập dị, với trình độ vượt trội so với những kỳ thủ thời bấy giờ.
Giới chuyên môn đã dự đoán chiến thắng cho đại diện nước Mỹ, khiến Spassky chịu nhiều áp lực về chính trị. Tuy nhiên, ông vẫn quyết định chơi trận đấu. “Bố tôi chỉ coi bản thân là một kỳ thủ cờ vua, không phải quân cờ trong chính trị”, con trai Spassky, Boris Jr nói năm 2023.
Trong trận chung kết kéo dài gần hai tháng, Fischer có những thời điểm suýt bỏ cuộc vì cảm thấy khó chịu với những yếu tố bên ngoài như máy quay hay khán giả. Còn Spassky thường chỉ giữ im lặng. Spassky dẫn trước 2-0 sau hai ván đầu tiên, nhưng chiến thắng ở ván 6 giúp Fischer dẫn ngược 3,5-2,5. Màn trình diễn của kỳ thủ Mỹ ở ván 6 ấn tượng, khiến nhiều khán giả đứng dậy vỗ tay.
Bất ngờ hơn là Spassky cũng vỗ tay tán thưởng, khiến Fischer bị bất ngờ. Kỳ thủ Mỹ coi đó là hành động của một “vận động viên chân chính”.
Thất bại 8,5-12,5 trước Fischer trong trận đấu đó khiến Spassky phải chịu nhiều đắng cay trong những năm tiếp theo. Ông vô địch Liên Xô năm 1973, nhưng phải chịu lệnh cấm đi lại. Sau khi kết hôn với một nhân viên Đại sứ quán Pháp, ông mới có thể tới Paris và sau đó xin quốc tịch Pháp.
Fischer cũng im tiếng trong nhiều năm, cho tới năm 1992, khi ông xuất hiện trở lại. Ngay lập tức, một ngân hàng Serbia đã đề nghị tổ chức trận tái đấu giữa Fischer và Spassky, với tổng tiền thưởng lên tới 5 triệu USD. Đến nay đó vẫn là tiền thưởng cao nhất cho một trận đấu cờ vua.
Boris Spassky (trái) và Bobby Fischer (phải) trong trận đấu trị giá 5 triệu USD ở Liên bang Nam Tư tháng 9/1992. Ảnh: Reuters
Có điều, trận đấu diễn ra ở Nam Tư, nơi lúc đó đang chịu lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc. Spassky khi đó đứng ngoài Top 100 thế giới, đồng ý góp mặt. Fischer khi đó cũng không phải kỳ thủ số một thế giới, mà vị trí ấy thuộc về Garry Kasparov. Chung cuộc, Spassky một lần nữa thất bại với tỷ số 5-10, không tính 15 ván hòa. Suốt những tháng ngày diễn ra trận đấu, hai kỳ thủ thường xuyên cười đùa như những người bạn.
Vì đã chơi một trận đấu ở nơi bị Liên Hợp Quốc trừng phạt, Fischer bị Mỹ hủy giá trị sử dụng hộ chiếu. Năm 2004, ông dùng hộ chiếu đã mất giá trị đến Nhật Bản, nên bị bắt giữ. Vì thế, Spassky viết bức thư táo bạo gửi cho Tổng thống Bush.
“Tôi không muốn bảo vệ hay biện minh cho Fischer”, thư của Spassky có thêm đoạn. “Tôi chỉ mong muốn một điều, là được vào tù đánh cờ với cậu ấy”.
Để thua Fischer trong cả hai trận đấu lớn, Spassky vẫn nói rằng ông không đem lòng hận thù gì đàn em. “Tôi đã dõi theo Fischer từ khi cậu ấy lần đầu đến Moscow ở tuổi 15, cùng chị gái”, Chess24 dẫn lời Spassky năm 2015. “Fischer luôn cư xử như một đứa trẻ, trong sáng và thân thiện”.
Những năm cuối đời của Spassky khổ sở, vì một cơn đột quỵ năm 2010 khiến ông phải ngồi xe lăn. Hai năm sau, ông vướng vào một vụ bắt cóc, nên sau đó lại trở về Moscow. Spassky từng là Vua cờ nhiều tuổi nhất còn sống, cho tới khi ông trút hơi thở cuối cùng hôm 27/2.
Spassky giữ ngôi Vua cờ trong 3 năm, thời 1969-1972, nhưng ông lại coi những năm tháng đẹp nhất cuộc đời là thất bại trong “Trận đấu thế kỷ”. “Tôi vui vì mất ngôi Vua cờ”, ông từng nói. “Những năm tháng làm Vua cờ lại tồi tệ nhất cuộc đời tôi”.
Không như những kỳ thủ Nga dấn thân vào chính trị như Kasparov, Anatoly Karpov hay mới đây là Sergey Karjakin, Spassky dành trọn sự nghiệp làm một kỳ thủ thầm lặng.
Fischer qua đời trong đơn độc ở Reykjavik năm 2008, ở tuổi 64. Vì cá tính dị biệt, Fischer không có nhiều bạn, đặc biệt kể từ khi ông mất tích khỏi làng cờ những năm 1980. Nhưng Spassky từ một kình địch, trở thành người bạn tốt của Fischer.
Spassky đã không được đáp ứng nguyện vọng đi tù để đánh cờ với Fischer năm 2004. Giờ thì hai ông đã có thể hội ngộ và chơi cờ với nhau ở một thế giới nào đó, nếu có thể.
Xuân Bình tổng hợp
Nguồn tin: https://vnexpress.net/spassky-quy-ong-tung-xin-di-tu-de-danh-co-voi-bobby-fischer-4855377.html
