Bộ Giao thông Vận tải đề xuất 17 chính sách đặc thù như Chính phủ được phát hành trái phiếu để huy động vốn, khai thác quỹ đất quanh nhà ga để đẩy nhanh tiến độ dự án đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng.
Theo Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi Dự án xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng vừa được Bộ Giao thông Vận tải trình Chính phủ, dự án này có quy mô lớn, công nghệ kỹ thuật mới, lần đầu tiên được triển khai ở Việt Nam, tương tự dự án đường sắt tốc độ cao Bắc Nam.
Để thực hiện thành công, Bộ Giao thông Vận tải đề xuất áp dụng các chính sách đặc thù để huy động nguồn lực, phân quyền đầu tư và phát triển công nghiệp đường sắt, đào tạo nguồn nhân lực. Trong đó có 13 chính sách thuộc thẩm quyền của Quốc hội và 4 cơ chế do Chính phủ quyết định.
Chính phủ được quyết định các nguồn vốn vay ODA, phát hành trái phiếu
Trong quá trình thực hiện dự án, Thủ tướng được quyết định phát hành trái phiếu Chính phủ trong trường hợp dự toán ngân sách nhà nước bố trí hàng năm không đáp ứng tiến độ. Chính phủ cũng có thể huy động vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA), vốn vay ưu đãi nước ngoài để thực hiện dự án và không phải lập đề xuất dự án sử dụng vốn ODA.
Chính phủ được sử dụng nguồn tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách trung ương và các nguồn vốn hợp pháp khác cho dự án trong trường hợp đàm phán hiệp định vay không thành công, hoặc quy mô khoản vay không đủ.
Nhà thầu ưu tiên sử dụng sản phẩm nội địa
Bộ Giao thông Vận tải đánh giá doanh nghiệp đường sắt trong nước đủ khả năng để nhận chuyển giao công nghệ đối với công tác quản lý, bảo trì, vận hành, khai thác. Một số doanh nghiệp trong nước có sẵn các cơ sở, nhà máy có khả năng tham gia chuỗi giá trị toàn cầu để cung ứng sản phẩm công nghiệp, từng bước tiếp nhận nội địa hóa, làm chủ công nghệ hiện đại.
Kinh nghiệm của các nước phát triển công nghiệp đường sắt cho thấy để có thể tiếp nhận, tiến tới làm chủ công nghệ phải có cơ chế như nhà thầu ưu tiên sử dụng các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ mà trong nước có thể sản xuất, cung cấp.
Đối với gói thầu được tổ chức đấu thầu quốc tế, hồ sơ mời thầu phải có điều kiện cam kết của tổng thầu, nhà thầu nước ngoài về việc chuyển giao công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực cho đối tác Việt Nam để làm chủ công tác quản lý, vận hành, từng bước làm chủ công nghệ.
Khai thác quỹ đất vùng phụ cận ga đường sắt
Hiện nay, các quy hoạch tuân thủ theo chỉ tiêu quy hoạch đô thị trong Quy chuẩn quốc gia về quy hoạch xây dựng. Để khai thác hiệu quả quỹ đất xung quanh nhà ga, một số chỉ tiêu có thể phải thay đổi so với Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về quy hoạch xây dựng nhằm bảo đảm tối đa hóa lợi ích kinh tế, phát huy hiệu quả mô hình “đô thị nén” tại các khu ga.
Hiện các địa phương được quyết định áp dụng chỉ tiêu quy hoạch, kiến trúc khác với quy định tại Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về quy hoạch xây dựng. Tuy nhiên, việc điều chỉnh phải đồng bộ với đồ án quy hoạch phân khu, quy hoạch chung của các địa phương.
Tàu liên vận giữa Việt Nam – Trung Quốc ở ga Lào Cai. Ảnh: Giang Huy
Bộ Giao thông Vận tải đề xuất cho phép các tỉnh thành tổ chức lập, điều chỉnh quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết vùng phụ cận ga đường sắt; điều chỉnh chức năng các khu đất trong vùng phụ cận ga đường sắt để khai thác quỹ đất.
Các khu vực dọc tuyến, vị trí gần nhà ga sẽ được tạo điều kiện phát triển đô thị, trung tâm thương mại…, tạo động lực phát triển kinh tế xã hội địa phương, tạo nguồn kinh phí thông qua bán đấu giá quỹ đất công xung quanh nhà ga.
Số tiền thu được từ khai thác quỹ đất vùng phụ cận ga đường sắt sau khi trừ đi chi phí, địa phương được giữ lại 50% và nộp 50% vào ngân sách trung ương để cân đối ngân sách cho dự án.
Địa phương được điều chỉnh khai thác mỏ vật liệu
Rút kinh nghiệm dự án đường bộ cao tốc Bắc Nam gặp khó do thiếu nguồn vật liệu, để giảm thủ tục khai thác mỏ, Bộ Giao thông Vận tải đề xuất với mỏ đã được cấp phép, đang hoạt động, UBND cấp tỉnh được điều chỉnh trữ lượng khai thác, gia hạn thời gian khai thác, nâng công suất theo nhu cầu của dự án mà không phải lập dự án đầu tư điều chỉnh, không phải lập báo cáo đánh giá tác động môi trường, không phải làm thủ tục xác nhận hoàn thành công trình bảo vệ môi trường.
Nếu mỏ có trong hồ sơ khảo sát vật liệu, nhưng chưa được cấp phép khai thác, UBND cấp tỉnh quyết định bổ sung vào quy hoạch thăm dò, khai thác, sử dụng khoáng sản của địa phương, tổ chức thu hồi đất để khai thác theo yêu cầu dự án.
Trường hợp đã khai thác hết trữ lượng khoáng sản tại các mỏ, nhưng vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu cung cấp vật liệu xây dựng cho dự án, chủ đầu tư đề xuất các tỉnh thành quyết định bổ sung mới các mỏ khoáng sản vào Hồ sơ khảo sát vật liệu xây dựng phục vụ dự án.
Đãi ngộ chuyên gia giỏi
Bộ Giao thông Vận tải đánh giá hiện nay nguồn nhân lực công trình, thông tin tín hiệu, đầu máy, toa xe, điều hành chạy tàu còn thiếu do chính sách đãi ngộ nguồn nhân lực chất lượng cao chưa thực sự được quan tâm, chưa có điều kiện để tiếp cận với trình độ quản lý, kỹ thuật tiên tiến trên thế giới. Cán bộ khoa học công nghệ về đường sắt còn thiếu chuyên gia giỏi về chuyên môn, nghiệp vụ.
Do đó, tổ chức, cá nhân tham gia đào tạo phát triển nguồn nhân lực công nghệ cao cần được hưởng các chính sách ưu đãi theo quy định về công nghệ cao. Doanh nghiệp được hưởng ưu đãi như doanh nghiệp công nghệ cao trong thời gian thực hiện nhiệm vụ khoa học, công nghệ.
Hướng tuyến đường sắt Lào Cai – Quảng Ninh. Đồ họa: Hoàng Khánh
Nhà ga không phải thi tuyển phương án kiến trúc
Theo Luật Kiến trúc, dự án có một số nhà ga trung tâm cấp tỉnh phải thi tuyển kiến trúc, song thi tuyển rộng rãi sẽ dẫn đến thời gian chuẩn bị, lập phương án kiến trúc và thi tuyển kéo dài, tối thiểu 6-12 tháng. Mặt khác, các nhà ga đường sắt sẽ kết hợp khai thác khu đô thị, trung tâm thương mại nên phải hiệu chỉnh phương án kiến trúc bảo đảm phát huy tối đa công năng sử dụng.
Để bảo đảm yêu cầu về thẩm mỹ, trình tự thực hiện thiết kế kiến trúc nhà ga, Bộ Giao thông Vận tải đề xuất nhà ga đường sắt, công trình cầu thuộc dự án không phải thi tuyển phương án kiến trúc. Tư vấn thiết kế sẽ xây dựng ba phương án kiến trúc nhà ga, sau đó Hội đồng thẩm định dự án với sự tham gia của hiệp hội nghề nghiệp, đại diện địa phương sẽ đánh giá, lựa chọn, góp ý để tư vấn hoàn thiện.
Ngoài ra, Bộ Giao thông Vận tải còn đưa ra một số chính sách đặc thù như để phòng chống tham nhũng, tiêu cực thì cần thành lập Tổ thẩm định kiểm tra công tác lựa chọn nhà thầu với sự tham gia của đại diện các bộ Quốc phòng, Công an, Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Thanh tra Chính phủ, Kiểm toán Nhà nước. Cùng với đó, các cơ chế thủ tục giải phóng mặt bằng, di dời hạ tầng kỹ thuật, chính sách về chỉ định thầu cũng được đề xuất.
Đường sắt quốc gia trục Đông – Tây nối cảng biển phía đông tại Hải Phòng với vùng Tây Bắc hiện có hai tuyến chính là Hà Nội – Hải Phòng và Hà Nội – Lào Cai, nhưng khổ đường hẹp 1.000 mm, tiêu chuẩn kỹ thuật và năng lực vận tải thấp, không đáp ứng nhu cầu vận tải tăng cao trong tương lai. Trong khi đó, trục đường sắt Đông – Tây hiện chiếm gần 50% khối lượng vận tải cả hành khách và hàng hóa của hệ thống đường sắt quốc gia.
Tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng sẽ góp phần nâng cao năng lực vận chuyển của tuyến đường sắt trục Đông – Tây nhằm đáp ứng nhu cầu vận tải bằng đường sắt, kết nối đường sắt quốc gia với các cảng biển, các khu công nghiệp tập trung, khu du lịch, đáp ứng sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Theo báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, dự án đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng dài 403 km, bao gồm tuyến chính dài 388 km và hai tuyến nhánh dài 15 km. Tuyến sẽ kết nối với đường sắt Trung Quốc tại điểm nối ray qua biên giới giữa ga Lào Cai mới và ga Hà Khẩu Bắc (Trung Quốc), thuộc TP Lào Cai. Giai đoạn đầu, tuyến đường sắt được xây dựng đường đơn, khổ 1.435 mm, vận chuyển chung hành khách và hàng hóa. Tàu khách khai thác với tốc độ 160 km/h và tàu hàng 120 km/h.
Tổng mức đầu tư dự án khoảng 194.900 tỷ đồng (tương đương 8,027 tỷ USD), huy động từ vốn ngân sách, nguồn tăng thu tiết kiệm chi, phát triển quỹ đất, trái phiếu, vốn ODA, vốn vay ưu đãi với lãi suất hợp lý. Thời gian triển khai từ năm 2026 và cơ bản hoàn thành năm 2030.
Nguồn tin: https://vnexpress.net/de-xuat-17-chinh-sach-dac-thu-cho-du-an-duong-sat-ket-noi-voi-trung-quoc-4846352.html
