Nếu chưa thể cấm vàng mã

Dịp này, người dân chuẩn bị nhiều lễ vật cúng tổ tiên, trong đó hoạt động đốt vàng mã. Tại các chợ truyền thống trên khắp đảo quốc, vàng mã, tiền giấy và các vật dụng giấy như xe cộ, áo quần hàng hiệu, iPhone, thậm chí có cả máy điều hòa, bia lon… đều được làm thủ công một cách cầu kỳ.

Đốt vàng mã là truyền thống lâu đời ở nhiều nơi tại châu Á như Trung Quốc, Đài Loan, Singapore, Malaysia và Việt Nam, mang ý nghĩa tâm linh và thể hiện lòng kính trọng, tưởng nhớ đối với tổ tiên.

Tuy nhiên, việc đốt vàng mã, đặc biệt là tại các khu chung cư hiện nay đã gây ra nhiều vấn đề. Gần đây, một phụ nữ bị phạt 4 triệu đồng vì đốt vàng mã ở cầu thang khu tập thể Thành Công, quận Ba Đình. Các vụ hỏa hoạn xảy ra liên tục thời gian qua cũng đòi hỏi sự xem xét nghiêm túc về an toàn phòng cháy chữa cháy.

Có nhiều tranh luận xoay quanh việc cấm hoàn toàn việc đốt hoặc rải vàng mã dọc đường tại Việt Nam, tránh gây ô nhiễm môi trường nước và không khí, cũng như tốn kém về mặt kinh tế. Thông tư 02/2016/TT-BXD nghiêm cấm đốt vàng mã trong các căn hộ chung cư, trừ khi có sự cho phép với các địa điểm được quy định. Vậy, các địa điểm trong chung cư được phép đốt vàng mã là những nơi nào? Thiết kế của những điểm này cần đảm bảo an toàn và dễ dàng trong việc dọn dẹp ra sao?

Theo tôi, rất khó cấm triệt để, vì đốt vàng mã đã là một phần tín ngưỡng, tôn giáo của người dân. Khi chưa thể cấm hoàn toàn, nên thiết lập các địa điểm phù hợp để đốt vàng mã, đặc biệt là ở các chung cư hoặc khu phố, đảm bảo an toàn phòng cháy chữa cháy và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Ngoài ra, cần tuyên truyền để giảm dần quy mô hoạt động này, nhằm giảm lãng phí.

Nếu so sánh về văn hóa – khí hậu, Việt Nam và Singapore có nhiều điểm chung. Cả hai quốc gia đều thuộc Đông Nam Á, nơi các nghi lễ truyền thống và tín ngưỡng tâm linh đóng vai trò quan trọng trong đời sống xã hội. Thời tiết nóng ẩm ở cả hai nơi cũng làm tăng nguy cơ cháy nổ nếu việc đốt vàng mã không được kiểm soát tốt.

HDB, cơ quan quản lý nhà ở công cộng tại Singapore, đã thực hiện các biện pháp hiệu quả để kiểm soát việc đốt vàng mã trong các khu chung cư mà không làm ảnh hưởng đến nhu cầu tín ngưỡng của người dân. HDB không cấm nhưng hạn chế và quản lý chặt chẽ. Họ thiết lập những khu vực riêng biệt, an toàn và phù hợp để cư dân có thể thực hiện nghi lễ đốt vàng mã. Những khu vực này thường được thiết kế xa các tòa nhà chính và có hệ thống thông gió tốt để giảm thiểu tác động của khói bụi. Hơn nữa, HDB cũng bố trí các thùng đốt vàng mã đặc biệt trong khuôn viên chung cư và nhà ở xã hội, được thiết kế để đảm bảo an toàn và sạch sẽ.

Có hai loại thiết bị thường được sử dụng để đốt vàng mã trong chung cư. Loại nhỏ (Incense Paper Burner Bin) được làm lại từ các thùng phuy thép đã qua sử dụng có đục lỗ, để đốt các giấy tờ tiền vàng nhỏ, thường đặt cố định ở sân xi-măng hoặc bãi cỏ xa tòa nhà. Loại thứ hai là lồng đốt (joss paper burning cage) dùng trong các nghi lễ lớn như ma chay… được làm từ lưới thép mắt lớn để than và tro rơi xuống khay thép phía dưới đáp ứng tiêu chuẩn thu dọn dễ dàng. Thông thường, các lồng đốt này được thuê từ các công ty cung cấp dịch vụ nghi lễ, chứ không được lắp đặt cố định trong khuôn viên chung cư.

Tham khảo các tiêu chuẩn về PCCC ở Vương Quốc Anh và Singapore, tôi nhận thấy các thiết bị như thùng đốt, bếp BBQ và bếp lửa cắm trại nên được đặt cách nhau để tạo khoảng cách chống cháy rộng nhất có thể, ít nhất là 10 mét. Tuy nhiên, điều này không phải lúc nào cũng thực hiện được. Nếu không thể đảm bảo khoảng cách 10 mét, bếp lửa cần được đặt ít nhất cách xa 6 mét và phải nằm ở không gian thoáng đãng với diện tích ít nhất là 93 m². Điều này giúp đảm bảo không gian thông thoáng, tránh ngạt khói khi có đám cháy. Thực tế, hầu hết nạn nhân chết do ngạt khí và rơi vào tình trạng hôn mê trước khi bị cháy. Khói từ đám cháy thường chứa các chất độc như CO2, CO, muội than và các chất hữu cơ chưa cháy hết.

Xô hoặc lu nước mưa đặt gần vị trí đốt vàng mã tập trung trong khu dân cư là một giải pháp hiệu quả và chi phí thấp có thể triển khai ngay. Ngoài ra, hệ thống báo cháy và chữa cháy cần được trang bị đầy đủ và duy trì thường xuyên để đảm bảo an toàn tối đa. Các khu vực công cộng và hành lang chung cư cần được thiết kế rộng rãi, thoáng đãng, giúp hạn chế tối đa nguy cơ cháy lan khi có sự cố.

Xa hơn, để dần thay đổi hành vi và thói quen, người dân nên được khuyến khích sử dụng các phương thức thờ cúng không có khói: nến, nhang điện tử, hoa quả thay vì giấy vàng mã. Điều này sẽ góp phần tạo ra một môi trường sống bền vững và an toàn hơn cho cả cộng đồng.

Trình Phương Quân