Cổ vật Tượng đồng nữ thần Durga hồi hương

Cổ vật về đến Hà Nội hôm 18/6, hiện trạng hoàn chỉnh. Tượng cao 191 cm, nặng 101 kg, đúc nữ thần Durga của Hindu giáo, có khuôn mặt trái xoan, mắt nhắm hờ, mũi cao, miệng mím, cằm tròn. Nữ thần có bốn tay, thân dưới quấn sarong dài tới cổ chân, bụng thắt dây buộc tạo hình hoa.

Theo Cục Di sản Văn hóa, đây là hiện vật quý hiếm, ra đời từ thế kỷ 17, phản ánh đời sống văn hóa, tôn giáo, tín ngưỡng của cư dân Champa – một bộ phận quan trọng, cấu thành nên sự đa dạng và thống nhất trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam.

Cơ quan chức năng tiếp nhận tượng tháng 9/2023 ở London nhưng đến nay mới hoàn tất thủ tục đưa cổ vật về nước.

Tháng 8/2023, Bộ Tư pháp và Bộ An ninh Nội địa Mỹ phối hợp với lực lượng cảnh đô London (Anh) tịch thu tượng đồng Nữ thần Durga bốn tay từ một vụ điều tra buôn bán cổ vật bất hợp pháp, đề xuất trao trả cổ vật cho Việt Nam.

Sau khi có thông tin, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã chỉ đạo các đơn vị chức năng nghiên cứu, đối soát tư liệu và xác định tượng đồng Nữ thần Durga mang đặc trưng tiêu biểu của nghệ thuật tạo hình, điêu khắc Champa giai đoạn sớm (thế kỷ bảy), có mối giao lưu, ảnh hưởng từ nghệ thuật điêu khắc của Văn hóa Óc Eo giai đoạn muộn.

Tháng 1 năm nay, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã cử đoàn công tác thực hiện nhiệm vụ đánh giá thực trạng, chuẩn bị thủ tục bàn giao và đóng gói cổ vật. Hồi tháng 2, Hội đồng Nghệ thuật Vương quốc Anh đã cấp phép cho Bảo tàng Lịch sử quốc gia Việt Nam (đơn vị được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chỉ định) – thực hiện tiếp nhận, lưu giữ, bảo quản tượng.

Hội đồng Nghệ thuật Vương quốc Anh cũng tiến hành thẩm định, đề xuất giá trị tượng trưng của tượng là 14.184.397 bảng (khoảng 459 tỷ đồng). Việc định giá nhằm hoàn tất thủ tục xuất khẩu. Phía Việt Nam không phải trả thêm chi phí nào, ngoại trừ phí vận chuyển.

Tượng đồng là hiện vật thu được trong vụ điều tra trùm buôn lậu Douglas Latchford, quốc tịch Anh. Năm 2008 và 2009, Douglas Latchford sử dụng số tiền thu được từ việc bán đồ cổ bị đánh cắp và buôn lậu để mua bức tượng đồng từ thế kỷ thứ bảy – một nữ thần Durga bốn tay.

Trong hồ sơ ngân hàng và email, trao đổi với các chủ ngân hàng, Douglas Latchford đã tới Việt Nam vào tháng 11/2008 để mua một tác phẩm nghệ thuật. Sau đó, ông gửi khoảng hai triệu USD vào tài khoản ngân hàng của một người có địa chỉ email bằng tiếng Việt. Tháng 1/2009, Latchford gửi email cho một đại lý về bức ảnh chụp tượng Durga nằm ngửa, phủ đầy bụi bẩn và khoáng chất. Con gái ông – người thừa kế từ bố – đồng ý trao trả cổ vật sau khi bị điều tra.

Những năm gần đây, nhiều cổ vật Việt thất lạc được trở về nước theo con đường đàm phán. Năm ngoái, việc ấn Hoàng đế chi bảo của vua Minh Mạng hồi hương trở thành sự kiện nổi bật.

Hà Thu