Nhiều doanh nghiệp thép đang rơi vào vòng xoáy vay nợ

Theo báo cáo mới cập nhật về ngành thép của VPBank Securities, bức tranh kết quả kinh doanh quý 1 của ngành thép nhìn chung vẫn ghi nhận sự phân hóa rõ rệt khi phần lớn sự phục hồi vẫn đang tập trung ở các nhóm doanh nghiệp lớn đầu ngành như HPG, NKG hay HSG. Nếu loại trừ 3 doanh nghiệp đầu ngành, doanh thu của các doanh nghiệp niêm yết còn lại thuộc ngành thép (bao gồm cả sản xuất và thương mại theo phân ngành ICB cấp độ 5) sẽ ghi nhận mức giảm 15,2% so với cùng kỳ năm trước trong quý 1 năm 2024.

Thực tế theo thống kê, số lượng doanh nghiệp ghi nhận mức doanh thu giảm vẫn chiếm hơn 63% cho thấy toàn ngành vẫn đang còn gặp nhiều khó khăn. Đặc biệt với các doanh nghiệp có thị trường tiêu thụ chủ yếu là trong nước, việc tìm đầu ra cho hàng hóa vẫn còn gặp nhiều khó khăn khi thị trường tiêu thụ chính là xây dựng dân dụng vẫn còn tương đối ảm đạm, dẫn tới nhu cầu thấp.

VPBankS cho rằng đầu ra vẫn còn là yếu tố khó khăn với phần lớn các doanh nghiệp, nhưng quãng thời gian khó khăn cũng đã trôi qua và thị trường đã đào thải những doanh nghiệp yếu kém trong khi các doanh nghiệp có thể tái cấu trúc, tiết kiệm chi phí trong bối cảnh doanh thu eo hẹp đang từng bước hồi phục chờ đợi chu kỳ mới. Các chỉ số biên lợi nhuận của các doanh nghiệp trên thị trường đã tạo đáy từ giai đoạn 2022 và đang trên đà hồi phục. Trong đó, lợi nhuận trước thuế của đa số doanh nghiệp nhìn chung đã thoát khỏi ngưỡng âm, giúp đem lại động lực cho hoạt động sản xuất kinh doanh.

Nợ vay tăng nhanh

Nợ chung của các doanh nghiệp ngành thép đang tăng nhanh trong quý 1/2024, về gần lại mức vay nợ trong thời điểm đáy của chu kỳ ngành thép trong năm 2022. Theo VPBankS, mặc dù nhiều chính sách và tín hiệu đi cùng những quyết sách bảo hiệu ngành thép đã đi qua vùng đáy, nhưng các khó khăn còn hiện hữu trong bối cảnh chu kỳ mới chưa quay trở lại khiến cho nhiều doanh nghiệp phải gia tăng đòn bẩy giúp gồng đỡ chờ đợi thời cơ mới.

So sánh một số doanh nghiệp nổi bật trên thị trường, có thể thấy khả năng đáp ứng về tỷ lệ nợ và khả năng trả nợ tốt nhất nằm ở 3 doanh nghiệp quen thuộc của ngành thép là HPG, NKG và HSG. 

Phần còn lại của thị trường nhìn chung vẫn duy trì tỷ lệ nợ tương đối lớn, đi kèm chỉ số thanh toán lãi vay rất thấp cho thấy hiệu quả kinh doanh của nhiều doanh nghiệp vẫn chưa quả khả quan để có thể bù dòng tiền trả nợ, từ đó sẽ tiếp tục cần huy động nợ vay và tạo thành vòng xoáy vay nợ tới khi có những tín hiệu tích cực hơn về chu kỳ tiếp theo.

Triển vọng tiêu thụ thép

Mặc dù tổng vốn đầu tư công năm 2024 (bao gồm cả kế hoạch các năm trước chuyển sang) đạt 732.155 tỷ đồng, thấp hơn khoảng 5% so với năm ngoái nhưng tốc độ phân bổ và giải ngân quyết liệt hơn đang cho thấy tính hiệu quả của chủ điểm giải ngân vốn đầu tư công năm nay. 

Theo ước tính của bộ tài chính trong 4 tháng đầu năm, tổng vốn đầu tư công đã giải ngân đạt hơn 118.453 tỷ đồng, tương đương hoàn thành 16,18% kế hoạch trong khi ở thời điểm cùng kỳ, con số này chỉ đạt 112.786 tỷ đồng, tương đương 14,63% kế hoạch năm 2023.

Vốn đầu tư công cao được đi vào thực tế cuộc sống đang góp thúc đẩy cho hoạt động nhiều nhóm ngành, trong đó các dự án giao thông trọng điểm là một yếu tố kích thích quan trọng với ngành xây dựng và vật liệu xây dựng. Với việc các dự án lớn hầu hết đã xong các khâu đấu thầu cho giai đoạn đầu tiên và đã bước vào thi công, việc huy động lớn lượng vật liệu xây dựng cho năm 2024 sẽ là một điểm nhấn quan trọng cho ngành.

Tuy nhiên, VPBankS cũng lưu ý rằng với trọng tâm của chương trình phát triển giao thông là năm ở các tuyến đường cao tốc và đường bộ vành đai, mật độ thép sử dụng trong đa số các công trình là không nhiều (chủ yếu nằm ở các đoạn cầu nối, công trình phụ trợ, nhà không đề ở như nhà ga, bến bội) và đòi hỏi thép được sử dụng ở chất lượng cao nên vốn đầu tư công lớn sẽ có lợi nhiều hơn cho một số ít các doanh nghiệp lớn, có công nghệ sản xuất tạo được thép chất lượng cao và quy mô lớn.

Bất động sản dân dụng vẫn là yếu tố đầu ra quan trọng nhất đối với khả năng tiêu thụ nội địa của ngành thép. Số liệu hồi phục được ghi nhận theo từng quý. Mặc dù vậy, giá trị các dự án hoàn thành và các giao dịch thực hiện nhìn chung vẫn đang ở mức khá thấp so với với dữ liệu lịch sử cho thấy thị trường bất động sản chưa quay được trở lại. Hiện tại các doanh nghiệp chủ yếu vẫn đang thực hiện nốt các dự án đã xong pháp lý, hoàn thiện đầy đủ thủ tục để bàn giao khách hàng.

Ngoài ra, Thép Trung Quốc vẫn là một bài toán lớn cần được giải trong năm 2024. Với việc thị trường bất động sản Trung Quốc chưa gỡ được nút thắt, kinh tế còn nhiều ảm đảm, trong khi các nhà sản xuất thép vẫn đang ồ ạt sản xuất để giữ cho dây chuyền hoạt động, kèm theo việc bám sát hạn ngạch theo chương trình giảm phát thải Carbon vẽ nên một bức tranh về thị trường dư cung tại Trung Quốc. Điều này khiến đầu ra tất yếu mà các nhà sản xuất thép Trung Quốc phải tìm đến là thị trường quốc tế. 

Trong 4 tháng đầu năm 2024, theo số liệu của tổng cục thống kê Trung Quốc, tổng sản lượng thép xuất khẩu từ thị trường Trung Quốc đã đạt hơn 35 triệu tấn ( tăng 25.04% so với cùng kỳ). Mặc dù vậy, giá trị xuất khẩu lại chỉ đạt 27.52 tỷ USD (-18.81%) cho thấy không chỉ áp lực về sản lượng, mà giá bán cũng được các doanh nghiệp Trung Quốc đưa ra ở một mức rất cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Thép Trung Quốc giá rẻ tràn lan trên thị trường tạo nên một thách thức rất lớn cho các nhà xuất khẩu thép lớn.