Vào ngày 14 tháng 7 năm 2000 , một sự kiện bất thường nhưng đầy uy lực đã xảy ra trên bề mặt Mặt Trời, một vụ bùng phát năng lượng thuộc cấp độ X5 , tương đương với một trong những trận bão Mặt Trời mạnh nhất từng được ghi nhận kể từ năm 1989 .
Dưới con mắt của các nhà khoa học, đó là một cơn giận dữ mãnh liệt của ngôi sao trung tâm Hệ Mặt Trời. Nhưng đối với công nghệ loài người, đây là một lời nhắc nhở rõ ràng rằng dù đã vươn ra không gian, con người vẫn chưa bao giờ thoát khỏi tầm ảnh hưởng của tự nhiên .
Được gọi bằng cái tên ấn tượng là “Sự kiện Halloween tháng 7” , cơn bão Mặt Trời hôm đó bắt nguồn từ một vụ phun trào nhật hoa (coronal mass ejection – CME) cực mạnh, kéo theo bão hạt năng lượng cao , sóng xung kích và lượng lớn bức xạ điện từ tràn ra không gian vũ trụ.
Chỉ vài giờ sau, đợt sóng bức xạ đã tiếp cận tầng điện ly của Trái Đất , gây ra hiện tượng nhiễu loạn sóng vô tuyến , đặc biệt là trong dải tần HF (high frequency), vốn được sử dụng phổ biến trong thông tin liên lạc hàng không và hàng hải.
Ảnh mình họa được tạo bởi AI.
Tuy không gây ra hậu quả nghiêm trọng như sự kiện Carrington năm 1859, nhưng cơn bão Mặt Trời huyền thoại từng làm cháy cả máy điện tín và gây cực quang có thể thấy rõ ở vùng nhiệt đới – sự kiện năm 2000 vẫn đủ mạnh để khiến nhiều vệ tinh nhân tạo tạm thời rơi vào trạng thái lỗi .
Theo báo cáo của NOAA (Cục Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ), ít nhất một số vệ tinh viễn thông thương mại và vệ tinh thời tiết đã gặp sự cố đoản mạch , khiến dữ liệu thu thập bị gián đoạn trong vài giờ.
Đặc biệt, một số trạm radar phòng thủ tên lửa và hệ thống định vị toàn cầu (GPS) cũng bị ảnh hưởng nhẹ, làm tăng sai số định vị tạm thời , ảnh hưởng đến các hoạt động quân sự, dẫn đường hàng không và hàng hải tại một số khu vực. Các hãng hàng không khi đó buộc phải điều chỉnh đường bay để tránh vùng cực , nơi tác động của bão từ là mạnh nhất.
Ảnh mình họa được tạo bởi AI.
Dưới góc nhìn khoa học, sự kiện ngày 14/7/2000 không phải là một hiện tượng bất ngờ. Mặt Trời vận hành theo chu kỳ hoạt động kéo dài khoảng 11 năm , với đỉnh điểm là các giai đoạn “cực đại mặt trời”, thời kỳ mà các vết đen, bão từ và bức xạ mặt trời tăng mạnh. Năm 2000 chính là giai đoạn cực đại của chu kỳ Mặt Trời thứ 23, và vụ bão cấp X5 ngày hôm đó là một trong những biểu hiện rõ nét nhất của chu kỳ này.
Theo phân loại của NOAA, các cơn bão Mặt Trời được chia theo cấp A, B, C, M và X , trong đó X là mạnh nhất. Mỗi cấp độ cao hơn là gấp 10 lần cấp trước đó. Một cơn bão X1 có thể gây ra gián đoạn sóng vô tuyến nhẹ, nhưng X5 là cấp rất hiếm gặp , đủ sức đánh gục tạm thời các hệ thống công nghệ tiên tiến, làm nóng các lớp cao của khí quyển và làm biến đổi quỹ đạo của vệ tinh .
Và đây không chỉ là nỗi lo của năm 2000. Từ sau sự kiện đó, cộng đồng khoa học và công nghiệp công nghệ cao đã buộc phải nhìn nhận lại mối đe dọa từ không gian , vốn từng bị xem nhẹ.
Các hệ thống vệ tinh, trạm điều khiển, thậm chí là nhà máy điện, trạm biến áp, đường truyền internet quốc tế… đều là những mục tiêu tiềm tàng của các trận bão từ mạnh . Khi bức xạ điện từ từ Mặt Trời chạm vào từ trường Trái Đất, chúng tạo ra dòng điện cảm ứng có thể phá vỡ mạch điện, hủy hoại linh kiện và làm tê liệt cả một chuỗi hạ tầng.
Ảnh mình họa được tạo bởi AI.
Một báo cáo của NASA sau đó cho biết nếu một trận bão cấp X lớn hơn nữa (như sự kiện Carrington tái diễn), thiệt hại toàn cầu có thể lên tới hàng nghìn tỷ USD , với viễn cảnh mất điện trên diện rộng, ngưng trệ thông tin liên lạc và gián đoạn dịch vụ định vị toàn cầu. Trong thời đại số hóa hiện nay, đó không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn là mối đe dọa an ninh quốc gia và kinh tế thế giới .
Tuy nhiên, không phải mọi hệ lụy đều tiêu cực. Cũng nhờ sự kiện này, các nhà khoa học đã thu thập được lượng dữ liệu phong phú chưa từng có về tương tác giữa bão Mặt Trời và tầng điện ly , cải thiện đáng kể mô hình dự báo thời tiết không gian. Các công nghệ mới được triển khai, như các vệ tinh cảnh báo sớm SOHO, ACE, DSCOVR… giúp các quốc gia có thể chuẩn bị tốt hơn khi những cơn bão từ tiếp theo đến gần .
Đồng thời, sự kiện này cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của an toàn không gian mạng trong bối cảnh hạ tầng kỹ thuật số ngày càng phụ thuộc vào vệ tinh và điện tử viễn thông . Trong vài năm trở lại đây, các công ty lớn như SpaceX, OneWeb hay Amazon (với dự án Kuiper) đã đưa hàng nghìn vệ tinh lên quỹ đạo thấp, phục vụ internet vệ tinh toàn cầu – và điều đó khiến chúng trở thành “con mồi” lý tưởng cho những đợt bão từ tương lai nếu không có biện pháp bảo vệ phù hợp.
Ảnh mình họa được tạo bởi AI.
Hơn 20 năm đã trôi qua kể từ “ngày Mặt Trời nổi giận” 14/7/2000, nhưng bài học mà sự kiện đó để lại vẫn nguyên giá trị: trong khi con người ngày càng tiến xa hơn vào vũ trụ, thì Mặt Trời – nguồn sống của Trái Đất – vẫn có thể trở thành mối đe dọa khó lường .
Và đôi khi, những gì có thể làm tê liệt công nghệ cả một nền văn minh không đến từ hacker hay virus máy tính, mà từ chính ánh sáng mặt trời – thứ tưởng chừng lành tính nhất mỗi buổi sáng ta thức dậy.
Nguồn tin: https://genk.vn/con-bao-den-tu-mat-troi-khi-thien-nhien-gio-canh-tay-vo-hinh-tan-cong-cong-nghe-loai-nguoi-20250714114703886.chn
