Chuyện ‘thâm cung bí sử’ đằng sau vụ Elon Musk huỷ kèo, bỏ rơi lời hứa xây nhà máy 3 tỷ USD tại một quốc gia châu Á

Tỷ phú này rất háo hức chờ đợi chuyến thăm, không chỉ để tìm kiếm địa điểm cho “gigafactory” xe điện mới trị giá 3 tỷ USD của Tesla, mà còn cho một kỳ nghỉ của gia đình. Theo hai nguồn tin thân cận, theo kế hoạch, Musk đã sắp xếp để mẹ, ba người con và hai người trông trẻ đi cùng ông trong chuyến đi.

Nhưng chỉ 10 ngày sau, Musk hủy chuyến đi tới Ấn Độ với lý do “Tesla đang có việc cấp bách” và hứa sẽ quay trở lại vào cuối năm nay. Các quan chức chính phủ Ấn Độ, những người đã tiếp đón các giám đốc điều hành Tesla trong các chuyến thăm trước đây đã chuẩn bị khoảng 20 thị thực cho phái đoàn dự kiến sẽ đi cùng Musk nhưng hiện họ vẫn phải chờ đợi.

Sự thay đổi kế hoạch đột ngột làm dấy lên đồn đoán ở Ấn Độ. 

Theo nguồn tin, những nhân viên thân cận với Musk đã thuyết phục ông hủy chuyến đi – bất chấp những hậu quả tiềm tàng của việc thất hứa với ông Modi khi cuộc bầu cử ở Ấn Độ đang diễn ra – vì một cơ hội không thể bỏ qua ở Trung Quốc. Trong chuyến đi Bắc Kinh, Musk đã ký một thỏa thuận đưa ông đến gần hơn với mục tiêu đưa công nghệ tự lái hoàn toàn đến Trung Quốc, thị trường ô tô lớn nhất thế giới.

Những người có hiểu biết trực tiếp về vấn đề này cho biết Tesla vẫn cam kết xây dựng một nhà máy ở Ấn Độ về lâu dài, đồng thời cho biết thêm rằng Musk “bị ám ảnh” bởi đất nước này vì tiềm năng của như một thị trường và một trung tâm sản xuất ô tô để xuất khẩu.

“Musk muốn có mặt ở khắp mọi nơi và đó là cách ông ấy vận hành, vì vậy ông ấy cần cả Trung Quốc và Ấn Độ”, một người thân cận với kế hoạch của Tesla tại Ấn Độ cho biết. “Mặc dù một số thứ có thể bị tổn hại khi Musk hủy chuyến đi, nhưng với tư cách là một quốc gia, Ấn Độ vẫn cần Tesla để chứng tỏ rằng đây là một quốc gia tuyệt vời để đầu tư vào xe điện”.

Các quan chức ở Ấn Độ, thị trường ô tô lớn thứ ba thế giới, đang hồi hộp chờ xem liệu Tesla có đăng ký chương trình cho phép giảm thuế đối với xe điện nhập khẩu giá cao hơn đối với các công ty cam kết sản xuất chúng tại nước này trong vòng ba năm hay không – điều mà Tesla đã làm tìm kiếm từ lâu. Chương trình này bắt đầu nhận đơn đăng ký trong tháng này và sẽ yêu cầu công ty cam kết đầu tư vào Ấn Độ để đổi lấy mức thuế thấp hơn.

Nhà máy Tesla sẽ là khoản đầu tư hoành tráng của một công ty Mỹ vào lĩnh vực xe điện đang kém phát triển của Ấn Độ, một ngành mà đối thủ Trung Quốc hiện đang thống trị.

Hai người quen thuộc với vấn đề này cho biết, kể từ khi chuyến thăm bị hủy, các quan chức địa phương đã không tổ chức các cuộc thảo luận về thuế quan với Tesla, mặc dù kế hoạch phức tạp này cũng không nhận được nhiều sự quan tâm từ các nhà sản xuất ô tô nước ngoài khác.

Bất kỳ sự mở rộng nào sang Ấn Độ sẽ gây ra rủi ro đáng kể cho Tesla vào thời điểm doanh số bán xe điện đang chậm lại trên toàn cầu. Các nhà sản xuất ô tô từ Ford, General Motors đến Toyota đều đang phải vật lộn trong một thị trường đông đúc, nơi các thương hiệu địa phương đang phải vật lộn để chống lại các nhà sản xuất nước ngoài. Bản thân Tesla cũng đang trải qua những biến động với lượng việc làm bị cắt giảm nhiều và chiến lược chuyển hướng sang xe tự lái và trí tuệ nhân tạo.

Theo những người am hiểu tình hình, sự quan tâm của Musk trở nên nghiêm trọng vào khoảng năm 2019 mặc dù ông từ chối sản xuất ô tô trong nước vào thời điểm đó. Những nỗ lực mở rộng ở Ấn Độ được dẫn dắt bởi người đứng đầu toàn cầu về chính sách và phát triển kinh doanh của Tesla, Rohan Patel, cựu cố vấn năng lượng của Tổng thống Barack Obama. Được biết, ông Patel đã thuê khoảng chục người để đàm phán với các quan chức Ấn Độ. 

Đến năm 2022, Musk ngày càng tự tin về triển vọng sản xuất xe điện ở Ấn Độ. Khi gặp ông Modi ở New York vào năm 2023, ông nói rằng Tesla sẽ cố gắng có mặt ở Ấn Độ “càng sớm càng tốt”. Các nhà điều hành Tesla đã có nhiều chuyến thăm tới đất nước này, trong đó Bộ trưởng thương mại Piyush Goyal đóng vai trò là người liên lạc chính của chính quyền ông Modi.

Nguồn tin tiết lộ ngắn gọn về kế hoạch của Tesla tại Ấn Độ cho biết họ đang xem xét đầu tư 2 tỷ – 3 tỷ USD trong ba năm. Nhà máy được đề xuất sẽ có công suất mục tiêu lên tới 500.000 ô tô mỗi năm, hầu hết trong số đó sẽ được xuất khẩu. Tesla cũng thảo luận về việc đầu tư vào cơ sở sản xuất pin của riêng mình.

Các cuộc đàm phán được đẩy nhanh sau khi New Delhi công bố kế hoạch giảm thuế đối với xe điện nhập khẩu giá cao hơn. Cùng lúc đó, công ty bắt đầu sản xuất xe tay lái bên phải tại nhà máy gần Berlin, nhằm xuất khẩu sang Ấn Độ.

Nhưng đằng sau hậu trường, những trở ngại đối với một thông báo lớn của Ấn Độ đang xuất hiện.

Tin tức cho biết Tesla có thể đạt được một thỏa thuận đột phá ở Trung Quốc liên quan đến việc triển khai toàn bộ hệ thống tự lái của mình. 

Một người am hiểu về các cuộc thảo luận cho biết Musk lo lắng về việc khiến ông Modi xấu hổ khi hủy chuyến đi nhưng được nhóm của ông yêu cầu tập trung vào Trung Quốc – và đã hủy chuyến thăm.

Vài ngày trước khi hủy chuyến đi Ấn Độ, Musk cũng đã gửi một bản ghi nhớ nội bộ tiết lộ rằng hơn 10% nhân viên của Tesla sẽ bị sa thải, bao gồm cả bộ phận điều hành mạng lưới “Supercharger” dẫn đầu ngành và toàn bộ bộ phận chính sách công của công ty. Hai người cho biết đã có sự phản đối nội bộ đối với việc công bố đầu tư vào Ấn Độ vào thời điểm công việc đang thay đổi và cắt giảm chi phí trong công ty.

Patel nằm trong số những người bị sa thải, khiến các quan chức chính phủ Ấn Độ choáng váng khi Musk bất ngờ xuất hiện tại Bắc Kinh. Kể từ đó, các quan chức đã phải chật vật tìm kiếm đối tác ở Tesla để thảo luận về kế hoạch của hãng tại Ấn Độ.

Một số quan chức Ấn Độ đã suy đoán rằng Musk đang phản ứng trước sự chậm trễ trong việc phê duyệt theo quy định để hoạt động kinh doanh vệ tinh Starlink của ông hoạt động ở Ấn Độ, nơi hoạt động kinh doanh viễn thông trên không gian đang phát triển. Tuy nhiên, một người khác có liên quan đến vấn đề này cho biết các vấn đề tại Starlink không ảnh hưởng đến quyết định hoãn chuyến đi của Musk.

Tesla và Musk đã không trả lời yêu cầu bình luận.

Canh bạc của Musk nhằm ưu tiên Trung Quốc – thị trường xe điện lớn nhất thế giới với 60% tổng doanh số bán hàng – dường như đã thành công. Tesla được cho là đã thử nghiệm công nghệ tự lái hoàn chỉnh của mình tại Thượng Hải sau khi ký hợp đồng điều hướng và lập bản đồ theo làn đường với Baidu – một thỏa thuận đã được mở khóa sau chuyến thăm của ông.

Cũng trong tháng này, Tesla đã trở thành nhà sản xuất ô tô thuộc sở hữu nước ngoài đầu tiên được đưa vào danh sách xe điện của chính quyền địa phương Trung Quốc mà các nhóm công, đảng và chính phủ có thể mua.

Trong ngắn hạn, bất kỳ lượng doanh số bán hàng bổ sung nào đều rất quan trọng đối với Tesla, hãng đang phải đối mặt với sự sụt giảm về số lượng giao hàng khi các mẫu xe Model Y và Model 3 bán chạy nhất của họ tiến đến điểm bão hòa tại thị trường Mỹ. 

Về lâu dài, việc nhận được sự chấp thuận hoàn toàn về xe tự lái ở Trung Quốc và “giải quyết vấn đề tự chủ” đối với ô tô là rất quan trọng đối với chiến lược của Musk nhằm vận hành đội xe hàng trăm triệu robotaxis và tái định vị Tesla thành công ty dẫn đầu về AI.

Tại New Delhi, một số quan chức bày tỏ sự tin tưởng rằng Tesla vẫn chưa mất hứng thú với thị trường. Một quan chức cho biết: “Vấn đề chỉ là họ đến sớm hay muộn”.

Theo: Financial Times